Εντεκα ηφαίστεια στον κόσμο θεωρούνται αυτήν τη στιγμή επικίνδυνα από τους ειδικούς. Ανάμεσα σε αυτά είναι η Κάτλα, η «οργισμένη αδελφή» του Εϊγιαφιαλαγιόκουλ στην Ισλανδία, και ο Βεζούβιος στη γειτονική Ιταλία. Οι γεωλόγοι πάντως έχουν ένα σημαντικό όπλο στα χέρια τους: αντίθετα από τους σεισμούς, τα ηφαίστεια προειδοποιούν...
Συνολικά στον κόσμο τα ενεργά ηφαίστεια είναι 1.500. Περίπου 50 παρουσιάζουν αυτήν την περίοδο ηφαιστειακή δραστηριότητα. Αλλά μόνο έντεκα από αυτά θεωρούνται επικίνδυνα, σύμφωνα με μια έκθεση που συνέταξε το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας με βάση τόσο την ισχύ του κάθε ηφαιστείου όσο και την ανθρώπινη παρουσία κοντά στον κρατήρα του. Σε αυτόν τον κατάλογο, μαζί με το Πινατούμπο των Φιλιππίνων, από το οποίο εκτοξεύθηκαν τόσα αέρια και τέφρα το 1991 ώστε να επηρεαστεί το κλίμα του πλανήτη για τα επόμενα δύο χρόνια, βρίσκεται και ο Βεζούβιος στη γειτονική Ιταλία. Το Εϊγιαφιαλαγιόκουλ στην Ισλανδία μπορεί να κατάφερε να παραλύσει τις αεροπορικές συγκοινωνίες, αλλά θα γίνει πραγματικά επικίνδυνο μόνο στην περίπτωση της ταυτόχρονης έκρηξης με την «οργισμένη αδελφή», την Κάτλα, που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα ανατολικότερα. Στον κατάλογο περιλαμβάνονται ακόμη το Τσαϊτέν στη Χιλή, το οποίο έχει τεθεί σε ακόμα πιο στενή επιτήρηση μετά τον σεισμό του περασμένου Φεβρουαρίου, το Κρακατόα και το Μεράπι στην Ινδονησία και το Ταχόμα στην πολιτεία της Ουάσιγκτον. Στα πρόθυρα μιας επικίνδυνης έκρηξης βρίσκονται το Νιρανγκόνγκο στο Κονγκό, το Νεβάδα ντελ Ρούιθ στην Κολομβία, το Ποποκατεπέτλ στο Μεξικό και το Φούτζι στην Ιαπωνία.Σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος που συντάχθηκε το 2007, εκτιμάται ότι 500 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο ζουν πολύ κοντά σε ένα ηφαίστειο για να θεωρούνται ασφαλείς. Το 90% των ενεργών ηφαιστείων είναι συγκεντρωμένο στα 40 χιλιάδες χιλιόμετρα του «δακτυλίου της φωτιάς» στον Ειρηνικό Ωκεανό. Η μεγαλύτερη έκρηξη στον βυθό σημειώθηκε πριν από δέκα μέρες ανάμεσα στα νησιά Φίτζι και τη Σαμόα σε βάθος 1,5 χλμ. Για την παρατήρηση του ηφαιστείου χρειάστηκε να κατασκευαστεί μια κάμερα ανθεκτική σε θερμοκρασίες που λειώνει το μολύβι, όπως αναφέρει η εφημερίδα «La Repubblica». Ο πιο «ψυχρός» κρατήρας, αντίθετα, βρίσκεται στην Ανταρκτική καταλαμβάνοντας μια επιφάνεια μεγαλύτερη και από την έκταση της Πελοποννήσου.
Από τα 1.500 ενεργά, περίπου 50 παρουσιάζουν ηφαιστειακή δραστηριότητα
Ποτέ δεν χτυπούν απροειδοποίητα
Αντίθετα πάντως από τους σεισμούς, τα ηφαίστεια δεν χτυπούν ποτέ απροειδοποίητα. Γύρω από τους πιο επικίνδυνους κρατήρες οι γεωλόγοι έχουν στήσει ένα δίκτυο παρακολούθησης, καταγράφοντας τις παραμορφώσεις του εδάφους, την έκκληση αερίων από το υπέδαφος, τον αριθμό των μικρών σεισμικών δονήσεων και τις αλλαγές στη ροή του νερού. Η έκρηξη ξεκινά συνήθως με μια βαθιά «ανάσα». Το έδαφος κάτω από το ηφαίστειο φουσκώνει σαν να αναπνέει και ο φλοιός τεντώνεται. Από τον ουρανό, οι δορυφόροι καταγράφουν ακόμη και παραμορφώσεις εκατοστών που συσσωρεύονται μέρα με την ημέρα. Επειτα το βουνό αρχίζει να τρέμει. Οι πλαγιές του ηφαιστείου κλονίζονται από δονήσεις σαν αλυσοδεμένα ζώα που τινάζονται για να απελευθερωθούν από τις αλυσίδες τους. Μετά έρχεται το βουητό. Ενας υπόκωφος θόρυβος που πριν ακόμη γίνει αντιληπτός από το ανθρώπινο αυτί, συλλαμβάνεται από ειδικές συσκευές. Κάποτε οι συσκευές αυτές χρησιμοποιούνταν στις πυρηνικές δοκιμές. Σήμερα είναι το «στηθοσκόπιο» που ακουμπούν οι ειδικοί στο «στήθος» του ηφαιστείου.
Ηφαίστειο «β΄ κατηγορίας»
Το Εϊγιαφιαλαγιόκουλ θεωρείται ένα ηφαίστειο «δεύτερης κατηγορίας», ακόμη και αν αποδείχθηκε ικανό να εκτοξεύσει 300 κυβικά μέτρα και 750 τόνους λάβας το δευτερόλεπτο, υψώνοντας στον ουρανό μια στήλη τέφρας που σε τρεις ημέρες έφτασε τα 140 εκατ. κυβικά μέτρα. Η στήλη ξεπέρασε σε ύψος τα 10 χιλιόμετρα για να μειωθεί στη συνέχεια στα 4.000 με 5.000 μέτρα. Και σαν να μην έφταναν οι κίνδυνοι που εγκυμονούνται για τους κινητήρες των αεροπλάνων από τη σκόνη, μέσα στη στήλη της τέφρας η ατμόσφαιρα έχει τόσο ηλεκτρικό φορτίο που προκαλείται ένας θεαματικός κεραυνός κάθε ένα τέταρτο της ώρας.Φόβος για την Κάτλα που βρυχάται
Oι ειδικοί επί των προδρομικών φαινομένων μιας έκρηξης εμφανίζονται πλέον ανήσυχοι. Οχι τόσο για το Εϊγιαφιαλαγιόκουλ, η δραστηριότητα του οποίου φαίνεται σταθερή πια, όσο για την Κάτλα, που βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων και είναι πέντε φορές μεγαλύτερη, εκατό φορές πιο ισχυρή και μπορεί να «ξερνάει» ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα λάβας το δευτερόλεπτο. Στις πλευρές της, οι σεισμογράφοι καταγράφουν κάθε μέρα 3.000 μικρές σεισμικές δονήσεις μεγέθους έως και 3,1 ρίχτερ. Τον περασμένο Ιανουάριο οι καθημερινές δονήσεις ήταν μόλις μία ή δύο την ημέρα. Γύρω από τα δυο ηφαίστεια της Ισλανδίας καταγράφεται μια συνεχής αλλαγή της ροής των ποταμών. Την παραμονή της έκρηξης του Εϊγιαφιαλαγιόκουλ τα νερά τους είχαν φουσκώσει έως και τρία μέτρα. Αυτό το γεγονός έπεισε τις ισλανδικές αρχές να απομακρύνουν από τα σπίτια τους περίπου 1.000 κατοίκους που ζούσαν κοντά στους πρόποδες. Η σχισμή στο έδαφος του Εϊγιαφιαλαγιόκουλ από την οποία βγαίνουν μάγμα και τέφρα επεκτείνεται προς την κατεύθυνση της Κάτλα. Στις 20 του περασμένου Μαρτίου, η «πληγή» είχε μήκος 800 μέτρων. Σήμερα έχει φτάσει σχεδόν τα δυο χιλιόμετρα. «Η ιστορία αποδεικνύει», επισημαίνεται στην έκθεση του Πανεπιστήμιου της Βόρειας Καρολίνας, «ότι σπάνια ξυπνάει το Εϊγιαφιαλαγιόκουλ χωρίς να ενεργοποιήσει την Κάτλα». Σύμφωνα με τους αμερικανούς ειδικούς, η «οργισμένη αδελφή» έχει τόση λάβα που θα μπορούσε να υπερπληρώσει την ατμόσφαιρα με τέφρα πυριτίου. Σε περίπτωση παρατεταμένης έκρηξης αναμένεται- εκτός από την απαγόρευση των πτήσεων- ένα φαινόμενο που ονομάζεται «ηφαιστειακός χειμώνας» κατά το οποίο το νέφος της τέφρας εμποδίζει την ηλιακή ακτινοβολία να φτάσει στη Γη. Τα ιστορικά προηγούμενα καλούν σε επαγρύπνηση: Τόσο το 1612 όσο και το 1821 οι εκρήξεις του Εϊγιαφιαλαγιόκουλ οδήγησαν σύντομα στο ξύπνημα της Κάτλα. Η ενδεχόμενη ταυτόχρονη ενεργοποίηση των δυο ηφαιστείων δεν θα να είναι τυχαία. «Για τα επόμενα χρόνια περιμένουμε στην Ισλανδία περισσότερες και πιο ισχυρές εκρήξεις. Οι πάγοι λειώνουν από την υπερθέρμανση του πλανήτη και αυτό το φαινόμενο έχει συνέπειες στην κίνηση του μάγματος στο υπέδαφος», εκτιμά ο Φρεϊστάιν Σίγκμουντσον, καθηγητής Ηφαιστειολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας, στην επιθεώρηση «Geophysical Research Letters». Το τέλος της εποχής των παγετώνων πριν από 10.000 χρόνια συνέπεσε πράγματι με μια ηφαιστειακή υπερδραστηριοποίηση στη νήσο των πάγων και της λάβας. Πιο πιθανή αιτία θεωρείται η μείωση του πάχους του επιστρώματος του πάγου στην επιφάνεια και η διόγκωση του υποκείμενου μάγματος.
Επηρεάζουν το κλίμα της Γης
Ηπαγκόσμια θερμοκρασία μειώθηκε κατά έναν βαθμό από την έκρηξη του Πινατούμπο πριν από 19 χρόνια. Αλλά από την έκρηξη του Εϊγιαφιαλαγιόκουλ δεν πρόκειται να υπάρξουν τέτοιες συνέπειες. Το ηφαίστειο των Φιλιππίνων βρίσκεται στη θέση 6 σε μια κλίμακα που φτάνει μέχρι το 8 και μετρά τον «δείκτη ηφαιστειακής εκρηκτικότητας». Το ισλανδικό ηφαίστειο δεν βρίσκεται καν σε αυτήν την κλίμακα. Η μόνη συνέπεια είναι ότι καθηλώνει τα αεροπλάνα στο έδαφος. Το ζήτημα αυτό απασχολεί τους επιστήμονες καθώς η έκκληση αερίων και σκόνης στη στρατόσφαιρα θεωρείται από κάποιους μια λύση (περισσότερο φανταστική παρά πραγματική) για να σταματήσει η διαδικασία της υπερθέρμανσης του πλανήτη. «Δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα τέτοιο από το Εϊγιαφιαλαγιόκουλ. Το επίπεδο της έκρηξης είναι πολύ χαμηλό για να επηρεάσει το κλίμα», εξηγεί ο Ολαφ Χίγκεν από το Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της Νορβηγίας. Το πολύ πολύ τους επόμενους 12- 14 μήνες το ηλιοβασίλεμα στη Βόρεια Ευρώπη να είναι πολύ πιο έντονο, με ένα κόκκινο χρώμα που στους κατοίκους εκείνων των περιοχών θα φανεί πρωτόγνωρο.
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artId=4571465
