Το πρώτο γερό «ταρακούνημα» το δέχτηκε ο πυθμένας του Ιονίου στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν στη θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Πύλου άρχισαν οι εργασίες για την εγκατάσταση του μεγάλου υποθαλάσσιου τηλεσκοπίου «Νέστωρ». Το «Νέστωρ» θα ανίχνευε τα αόρατα μικροσωματίδια νετρίνα που προέρχονται από το απώτατο Διάστημα και διαπερνούν λεπτό προς λεπτό τον πλανήτη μας και εμάς τους ίδιους. Εκείνη την εποχή οι επιστήμονες είχαν λάβει διάφορα δείγματα από τα ιζήματα του βυθού πάνω στα οποία θα «καθόταν» το τηλεσκόπιο και κάποια στιγμή ύστερα από πολλά χρόνια, παραχώρησαν μια μικρή ποσότητα στο Τμήμα Αρχαιομετρίας του Ινστιτούτου Πολιτιστικής και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά» που εδρεύει στην Ξάνθη.«Προκάλεσαν μεγάλη έκπληξη»
«Ο σκοπός της έρευνάς μας ήταν να εφαρμόσουμε δύο σύγχρονες μεθόδους χρονολόγησης για να διαπιστώσουμε πριν από πόσες χιλιάδες χρόνια δημιουργήθηκαν τα ανώτατα στρώματα του πυθμένα σ΄ αυτήν τη γωνιά του Ιονίου Πελάγους», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Νέστορας Τσιρλιγκάνης, υπεύθυνος του Τμήματος Αρχαιομετρίας και ο οποίος μαζί με τον δρ Φυσικής Γιώργο Πολυμέρη και τους συνεργάτες τους πραγματοποίησαν την έρευνα. «Τα όσα βρήκαμε στη συνέχεια μάς προκάλεσαν μεγάλη έκπληξη».
Στο Τμήμα Αρχαιομετρίας οι ειδικοί εφάρμοσαν τη μέθοδο της θερμοφωταύγειας και της οπτικά προτρεπόμενης φωταύγειας. Οι μέθοδοι αυτές μπορούν να ξετρυπώσουν την ηλικία διαφόρων υλικών εκμεταλλευόμενες το φως που κρύβουν μέσα τους. Ορισμένα υλικά, όπως εκείνα που έχουν άμεση γεωλογική προέλευση, κρύβουν μέσα στο κρυσταλλικό τους πλέγμα ποσότητες ενέργειας τις οποίες αποθηκεύουν από τον χώρο στον οποίο βρίσκονται.
Οι επιστήμονες είναι σε θέση να αναγκάσουν τα υλικά αυτά να απελευθερώσουν την αποθηκευμένη τους ενέργεια, δηλαδή το φως. Κάθε υλικό αποθηκεύει ανά τακτά χρονικά διαστήματα ποσότητες ενέργειας και όταν αυτή απελευθερώνεται, οι ειδικοί είναι σε θέση να προσδιορίσουν την ηλικία του ξέροντας το πότε άρχισε για πρώτη φορά να συσσωρεύει ενέργεια.
Η ηφαιστειακή στάχτη από την έκρηξη στη Σαντορίνη «κλείδωσε» μέσα της αυτά τα μυστικά πριν από 3.600 χρόνια. Τότε ήταν η στιγμή που το ηφαιστειακό υλικό το οποίο διασκορπίστηκε σε μια τεράστια απόσταση, άρχισε σιγά σιγά να καθιζάνει στον βυθό της θάλασσας και να σκεπάζει τον πυθμένα σε βάθος τεσσάρων χιλιομέτρων. «Μερικά χιλιοστά είχε πάχος το δείγμα που εξετάσαμε και κατά το πρώτο στάδιο της ανάλυσης είδαμε ότι είχε ηλικία μικρότερη από τα άλλα στρώματα του πυθμένα που βρίσκονταν από κάτω του. Αυτό σήμαινε ότι είχε επικαθήσει εκεί πιο πρόσφατα», προσθέτει ο κ. Ν. Τσιρλιγκάνης.
Με υλικά ηφαιστείου
Καθώς στη συνέχεια η αποξηραμένη λάσπη του βυθού φανέρωσε στους ειδικούς ότι πριν φτάσει στη θάλασσα είχε περάσει διά πυρός και σιδήρου, οι επιστήμονες κατάλαβαν ότι επρόκειτο για υλικό ηφαιστειακής προέλευσης. «Όταν αναλύσαμε τη σύστασή του βρήκαμε ότι αποτελείται από χημικά στοιχεία που είναι παρόντα σε κάθε υλικό που ξεπηδά από τα βάθη ενός ηφαιστείου, όπως είναι τα οξείδια του πυριτίου, του αλουμινίου, του σιδήρου».
Η στάχτη από την έκρηξη της Σαντορίνης διατηρήθηκε ανέπαφη στον βυθό σαν ένα ζωντανό απολίθωμα. Τέσσερα χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε ένα από τα βαθύτερα σημεία της Μεσογείου, το φως δεν φτάνει ποτέ. Η θερμοκρασία είναι σχεδόν σταθερή στους 14 βαθμούς Κελσίου και ο πυθμένας δεν διαταράσσεται από εξωγενείς παράγοντες. Η αναπάντεχη αυτή ανακάλυψη, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Quaternary Geochronology», επέτρεψε στους ειδικούς να δοκιμάσουν την αξιοπιστία της μεθόδου χρονολόγησης που χρησιμοποίησαν και να πιστοποιήσουν ότι η συγκλονιστική έκρηξη της Σαντορίνης συνέβη πράγματι λίγο μετά το 1600 π.Χ.
ΣΕ ΒΑΘΟΣ 4.000 ΜΕΤΡΩΝ
Οι Έλληνες επιστήμονες ανακάλυψαν την ηφαιστειακή τέφρα ύστερα από 3.600 χρόνια σε βάθος 4.000 μέτρων έξω από την Πύλοhttp://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4560573&ct=1
