«...Άντρες, γυναίκες, νιοί & νιές, έχουμε ευαισθησία
Για σε νησί ασήμαντο, μικρή μας Θηρασία.
Γιατί ‘δω γεννηθήκαμε κι όλοι σε λαχταρούμε
Τα όμορφα ακρογιάλια σου, πάντα θα νοσταλγούμε...»
(Απόσπασμα από το ποίημα «Η βόλτα»
Του Θηρασιώτη Ποιητή Βάλσαμου Πιτσικάλη.)
Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων αγκαλιάζει ως γνωστόν ορισμένους από τους πιο δημοφιλείς καλοκαιρινούς προορισμούς της χώρας μας, ξακουστούς σε όλο τον κόσμο. Δυτικά της Σαντορίνης (Θήρας ,ελληνιστί, από το όνομα του Λακεδαιμόνιου βασιλιά που εποίκησε το νησί, μετά τους Φοίνικες) βρίσκεται το μικρό νησί της Θηρασιάς, που αποτελούν μαζί ουσιαστικά ότι απέμεινε από την αρχαία στρογγύλη μετά την καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου το 1613 π.Χ (σύμφωνα με τις νεότερες εκτιμήσεις), και οφείλει το όνομα του στην κόρη του βασιλιά Θήρα, την Θηρασία, εξασφαλίζοντας έτσι σε πατέρα και κόρη μια θέση στην αιωνιότητα δίπλα δίπλα, στο ματαιόδοξο ταξίδι προς την αθανασία. Ο τολμηρός επισκέπτης που θα πάρει την απόφαση να αφήσει την πανέμορφη και πολυφωτογραφημένη Οία και από το λιμανάκι του Αμμουδίου να μπει στην λάντζα (μικρή βάρκα), θα βρεθεί μέσα σε δεκαπέντε λεπτά σε έναν τόπο ποτισμένο με αρμύρα και άγρια ομορφιά, ιστορία και χρώματα, σε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, σε μια κοινωνία σχεδόν ανέπαφη από την τουριστική βιομηχανία...
Ένας Δυτικομακεδόνας στις Κυκλάδες...
Όταν πληροφορήθηκα τηλεφωνικώς ότι είχα προσληφθεί ως ωρομίσθιος καθηγητής στο Γυμνάσιο – Λύκειο Θηρασιάς, το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να κοιτάξω έναν χάρτη, καθότι δεν είχα ιδέα που βρίσκεται αυτό το μικρό νησάκι. Η έκπληξη μου ήταν ακόμα μεγαλύτερη όταν είδα το μέγεθος που καταλαμβάνει αυτή η κουκίδα πάνω στο απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου – είναι δυνατόν να υπάρχει σχολείο εκεί;- απόρησα. Και όμως! Ως επιστέγασμα της διάψευσης των αποριών μου και κόντρα στην νοοτροπία που θέλει έρημα χωριά (και νησάκια ενίοτε) και ασφυκτικά γεμάτες πόλεις, η Θηρασιά μετρά καμιά διακοσαριά μόνιμους κάτοικους τον χειμώνα, που παντρεύονται, γεννοβολούν, εργάζονται και μένουν στο νησί τους για όλη τους την ζωή! Και αν αναλογιστεί κανείς ότι το σχολείο έχει μαθητές σε όλες τις βαθμίδες (από νηπιαγωγείο μέχρι λύκειο) και η νέα γενιά δεν δείχνει διάθεση να φύγει για τον Πειραιά (προσφιλής προορισμός) τότε οι ρίζες της ανθρώπινης παρουσίας καλά κρατούν πάνω του. (Προς το παρόν...)
Ανακαλύπτοντας την Θηρασιά
Το πρώτο πράγμα που βλέπει κανείς φθάνοντας στη Θηρασιά, είναι το λιμανάκι της Ρίβας. Κομβικό σημείο για αποδράσεις απέναντι και αντίστροφα. Εδώ βρίσκεται ο μικρός οικισμός της Αγίας Ειρήνης που τον χειμώνα κατοικείται μόνο από 2-3 οικογένειες. Τον 13ο αιώνα έδεσαν εδώ τα καράβια του Ενετού κατακτητή πλοιάρχου Μάρκου Σανούδου, προσαρτώντας τα δύο νησιά στο δουκάτο της Νάξου. Ανηφορίζοντας λίγο πιο πάνω συναντάμε το ιστορικό εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης, το όνομα του οποίου, σύμφωνα με την παράδοση πάντα, χρησιμοποίησαν οι σταυροφόροι για να βαφτίσουν την Θήρα Σαντορίνη (Santa Irini = Santorini στα λατινικά). Ο λιγοστός πληθυσμός του νησιού μοιράζεται ανάμεσα σε δύο κατοικημένους οικισμούς. Ακολουθώντας τον μοναδικό (πρόσφατα μάλιστα!) ασφαλτοστρωμένο δρόμο του νησιού, φθάνουμε στον πρώτο οικισμό, τον Ποταμό. Χτισμένος μέσα σε μια ρεματιά (εξου και το όνομα, χωρίς σταγόνα νερό βέβαια.) ο οικισμός αποτελείται από υπόσκαφα, αλλά και σύγχρονα σπίτια, με περιποιημένες αυλές, γραφικά σοκάκια και μια όμορφη θέα, γεμάτη πινελιές από αμπέλια σε σχήμα κουλούρας, προς την δυτική πλευρά του νησιού. Εάν συνεχίσουμε την ασφάλτινη διαδρομή φθάνουμε, στο τέρμα της, στον εγκαταλελειμμένο από την δεκαετία του ’50 οικισμό της Αγριλιάς. Ο οικισμός είναι αθέατος και πρέπει να χωθείς μέσα στη ρεματιά για να εντοπίσεις τα υπόσκαφα σπίτια του και τις κάναβες (τα οινοποιεία στην τοπική διάλεκτο). Διττή η σημασία αυτής της καταπληκτικής αρχιτεκτονικής: Σμιλεύοντας το χωμάτινο πέτρωμα, ή εκμεταλλευόμενοι φυσικές κοιλότητες, οι κάτοικοι δημιουργούσαν τα σπίτια τους κυριολεκτικά κάτω από το έδαφος, πετυχαίνοντας προστασία από τους τρομερούς ανέμους που μαστιγώνουν το νησί τον χειμώνα, ζέστη, και δροσιά κατά τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες. Αφετέρου δε πετύχαιναν την απόκρυψη των σπιτιών τους από τους πειρατές που σάρωναν το Αιγαίο. Κάθε σπίτι είχε (και έχει) την δική του στέρνα (υπόγεια δεξαμενή συλλογής βρόχινου ύδατος) για τους εξαιρετικά άνυδρους μήνες του καλοκαιριού. Η Αγριλιά αποτελεί ένα έξοχο μνημείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που σε ταξιδεύει σε εποχές αλλοτινές. Από τον Ποταμό ανηφορίζουμε σε λίγα λεπτά στην χώρα, τον οικισμό του Μανωλά. Αν εξαιρέσει κανείς το ΚΕΠ, ένα ΑΤΜ, το γήπεδο 5Χ5 και το κτίριο του ιατρείου, τίποτα άλλο στον οικισμό δεν θυμίζει το παρόν. Υπόσκαφα σπίτια, ανθισμένες αυλές, στενόσοκα που διασχίζεις με τα πόδια, γαϊδουράκια που εκτελούν χρέη σκουπιδιάρας, παντοπωλεία άλλων δεκαετιών, αντιθέσεις λευκού και γαλάζιου με πινελιές αποχρώσεων ώχρας και μπλέ, συνθέτουν ένα μωσαϊκό εικόνων, χρωμάτων σταματημένα σε άλλες εποχές, θαρρείς και στην ράχη του νησιού, διακόσια σχεδόν μέτρα από την θάλασσα και με θέα που κόβει την ανάσα, ο χρόνος δεν υφίσταται, έχει σταματήσει, δεν υπήρξε ποτέ... Η θέση του Μανωλά προσφέρει μια προνομιακή θέα προς την Καλντέρα, τις καμένες και την Σαντορίνη και δυτικότερα διακρίνεις δίπλα σου την Ίο, την Σίκινο και την Φολέγανδρο. Ακριβώς κάτω από τον Μανωλά βρίσκεται το απάνεμο και γραφικό λιμανάκι του Κόρφου, το μοναδικό ,ουσιαστικά, τουριστικό μέρος του νησιού. Τα 270 πλακόστρωτα σκαλοπάτια που σε οδηγούν στην αγκαλιά του...κόρφου, μπορεί να αποθαρρύνουν τους λιγότερο τολμηρούς (ειδικά στον γυρισμό!), γι’ αυτό υπάρχουν τα γαϊδουράκια, να αναλάβουν το δύσκολο έργο της επιστροφής. Νοτιότερα του Μανωλά υπάρχει ο εγκαταλελειμμένος εδώ και δεκαετίες, οικισμός της Κεράς (ή τα κεραδιανά, όπως τα αποκαλούν οι ντόποιοι), ισάξιος σε αρχιτεκτονικό πλούτο με αυτόν της Αγριλιάς και μοναδική θέα προς το ηφαίστειο. Συνεχίζοντας μέχρι το νοτιότερο τμήμα του νησιού, πάνω από το ακρωτήρι της Τρυπητής, δεσπόζει με θέα το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου. Χωρίς μοναχούς πλέον μα με έντονη την αίσθηση του ασκητικού και του απέριττου, σαλπάρεις νοητά σε πνευματικά πελάγη χωρίς την ύπαρξη μεσαζόντων. Ο τυχερός επισκέπτης που θα πετύχει καθαρή ατμόσφαιρα, θα αντικρίσει σίγουρα από εδώ, τις βόρειες ακτές της Κρήτης! Δυτικότερα από το μοναστήρι, βρίσκεται το παλιό ορυχείο της οικογένειας Αλαφούζου. Ποιος θα το έλεγε, ότι αυτό το μικρό νησάκι το 18ο αιώνα θα έδινε από τα σπλάχνα του ποζουλάνη (θηραϊκή γη), που ήταν απαραίτητο υλικό για την σταθεροποίηση των πρανών, (κατασκευή λιμενικών έργων και του υδατοφράκτη της Αλεξάνδρειας.) κατά την διάρκεια της κατασκευής της περίφημης διώρυγας του Σουέζ! Η ανακάλυψη μάλιστα στο ορυχείο (1866), ενός κτιρίου, αγγείων και ενός ανθρώπινου σκελετού, αποτέλεσαν την αιτία για τις ανασκαφές που ακολούθησαν στο περίφημο «Ακρωτήρι» στη Σαντορίνη. Ένας πανάρχαιος πολιτισμός μόλις αναγεννιόταν από τις στάχτες του ηφαιστείου που τον κατέστρεψε...
Μόνο για λίγους...
Πλακώστρωτα, καλντερίμια, αρχέγονες αναβαθμίδες, αμπέλια σαν καλάθια που προσφέρουν κρασί καταπληκτικής ποιότητας, χωράφια φάβας μα και άφθονα φυτά κάπαρης και αγριοσπάραγγων, πανέμορφα αγριολούλουδα, μυρωδιές ρίγανης και φασκόμηλου, φραγκόσυκα, μα και άγρια ομορφιά επιβλητικών βράχων στερεοποιημένου μάγματος, λάβας, ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής στάχτης, νησί των αντιθέσεων, της έλλειψης μα και του πλούτου συνάμα, της μοναχικότητας μα και της εξωστρέφειας ενίοτε, η Θηρασιά αποτελεί σίγουρα προορισμό μόνο για λίγους και τολμηρούς ταξιδευτές που έχουν τα μάτια να δούν, να αφουγκραστούν, την διάθεση να ανακαλύψουν και να κατανοήσουν τον θησαυρό που πολύ καλά έχει μάθει να κρύβει μέσα στους αιώνες, το νησί.
