Τόπος συναρπαστικός, με άγριες ομορφιές και απόκρημνες πλαγιές όπου εναλλάσσονται τα πολύχρωμα ηφαιστειακά πετρώματα.
Πεδιάδες κατάφορτες με αμπέλια, που κομματιάζονται από φοβερούς βάραθρους.
Σε αυτόν τον τόπο έφθασε το αμπέλι λίγο πριν το 2.000 π.Χ. και επέλεξε να εγκατασταθεί μόνιμα.
Γράφει ο Μάρκος Καφούρος Γεωπόνος.
Ένα από τα παιδιά του, το Ασύρτικο βρήκε στις απόκρημνες ηφαιστειακές πλαγιές του νησιού, το πιο φιλόξενο περιβάλλον, ενώ στα χέρια των Σαντορινιών κλαδευτάδων βρήκε τον πιο στοργικό τρόπο ‘’μόρφωσής’’ του, αγκαλιά με την μάνα γη.
Σε ανταπόδοση της ζεστής αυτής φιλοξενίας, το Ασύρτικο της Σαντορίνης, υποσχέθηκε να δώσει τους πιο γλυκούς του χυμούς για να θρέψει τον Σαντορινιό αγρότη, και να μην εγκαταλείψει ποτέ το νησί ακόμη κι αν έκανε την εμφάνιση του, στους αμπελώνες όλου του κόσμου, το φοβερό έντομο της φυλλοξήρας.
Η αμπελοκαλλιέργεια αποτέλεσε έκτοτε την κύρια γεωργική δραστηριότητα των κατοίκων της Σαντορίνης και μέσω της εμπορίας του κρασιού, αναπτύχθηκαν η ναυτιλία, η ναυπηγική και το εμπόριο.
Όλα αυτά μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση, εποχή που κλείνουν οι εκκλησίες και τα λιμάνια στη ρώσικη επικράτεια.
Η Σαντορινιά οινοπαραγωγή του Βινσάντο, που έβρισκε διέξοδο στα Δισκοπότηρα των Ορθόδοξων Ρωσικών Εκκλησιών, δέχθηκε ένα τεράστιο πλήγμα, ενώ μαζί της χάθηκε και η παροικία των Σαντορινιών εμπόρων που είχε εγκατασταθεί στα λιμάνια της Οδησσού και του Τανγκαρόγκ.
Η παγκόσμια οικονομική συγκυρία, δεν επέτρεπε στις αγορές της εποχής όπως ήταν η Μασσαλία, να απορροφήσει όλη την παραγωγή της Σαντορίνης. Έτσι λοιπόν μετά από αιώνες μια νέα καλλιέργεια αυτή της μικρόκαρπης τομάτας, που μόλις πριν μερικά χρόνια είχε κάνει την εμφάνισή της στο νησί, πήρε την πρωτοκαθεδρία στην καλλιέργεια.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του νησιού, εκριζώνονται αμπέλια και φυτεύονται με τοματάκι Σαντορίνης, αφού τα άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της, έχουν καταστήσει το προϊόν πολύ δημοφιλές στις αγορές.
Από την χωρική παρασκευή του πελτέ, γρήγορα μεταβαίνουμε στην βιομηχανική, αφού κατασκευάζονται εννέα μεγάλα εργοστάσια παρασκευής τοματοπολτού τα επόμενα σαράντα χρόνια.
Παρά τα δύσκολα χρόνια που περνάει παγκοσμίως η εμπορία του κρασιού, ο Σαντορινιός αγρότης δεν αφήνει τη μεγάλη του αγάπη τον αμπελώνα.
Προκειμένου να ανταπεξέλθει στις πολύ μικρές τιμές που απολαμβάνουν τα σταφύλια, καταφέρνει να αυξήσει το αγροτικό του εισόδημα από τους αμπελώνες, με την συγκαλλιέργεια της φάβας.
Η φάβα, ένα γηγενές είδος λαθουριού το Lathyrus clymenum, καλλιεργείται συστηματικά και αποτελεί βασικό είδος διατροφής στη Σαντορίνη πριν από την Μινωική έκρηξη του Ηφαιστείου, σύμφωνα με τα ευρήματα των αρχαιολόγων.
Από την συγκαλλιέργεια της φάβας με το αμπέλι, ο Σαντορινιός αγρότης καταφέρνει, αφ’ ενός να αυξήσει το εισόδημά του κατά 80%, αφ’ ετέρου να παράγει και εισάγει στην αγορά ένα μοναδικό προϊόν που γρήγορα γίνεται περιζήτητο, χάριν της υψηλής διαιτητικής του αξίας και της μοναδικής γεύσης του.
Σε αυτούς τους ρυθμούς κινήθηκε ο πρωτογενής τομέας στη Σαντορίνη μέχρι το 1956, την εποχή του μεγάλου σεισμού, που κατέστρεψε τις υποδομές και άρχισε το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των κατοίκων προς τα αστικά κέντρα και ερήμωσε το νησί.
την ίδια εποχή ξεκινούσαν στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι αρδεύσεις, οι χημικές λιπάνσεις και η χρήση φυτοπροστατευικών σκευασμάτων με έμφαση στην ποσοτική παραγωγή και δευτερευόντως στην ποιότητα
Σε αυτές τις νέες συνθήκες, οι μικρές παραγωγές της Σαντορινιάς γης φαίνεται ότι δεν είχαν καμία τύχη, αφού δεν μπορούσαν πια να στηρίξουν με κανένα τρόπο το εισόδημα του παραγωγού.
Για τρεις ολόκληρες δεκαετίες ο πρωτογενής τομέας ήταν σε συνεχή συρρίκνωση.
Οι παραδοσιακές κάναβες κλείνουν η μία μετά την άλλη. Από τα εννέα εργοστάσια τοματοπολτού, λειτουργεί ένα μόνο το ΣΑΝΤΟ, της Ένωσης Συν/σμων Θηραϊκών Προϊόντων, ενώ για την αποθήκευση της παραγωγής κρασιού, επιστρατεύονται αρχικά όλες οι ομβροδεξαμενές του νησιού και στη συνέχεια ενοικιάζονται δεξαμενές αποθήκευσης μέχρι και στην Πάτρα .
Ο τουρισμός μάλιστα που ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 70, υποσχόμενος το εύκολο, γρήγορο και κυρίως ξεκούραστο κέρδος, φάνηκε να λειτουργεί πλήρως ανταγωνιστικά προς την γεωργία, αφού απορρόφησε όλο το ανθρώπινο δυναμικό
Η ραγδαία και αλόγιστη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας στη Σαντορίνη, δυστυχώς δεν ήταν χωρίς κόστος.
Το πρώτο πλήγμα το δέχθηκε το περιβάλλον. Με την αλόγιστη δόμηση το φυσικό και αγροτικό τοπίο της Σαντορίνης, ο αρχαιότερος αμπελώνας του κόσμου, δέχθηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα.
Η γη μένει χέρσα και χάνονται οι παραδοσιακές κοινωνικές ομάδες, των αγροτών των ψαράδων και των κτηνοτρόφων
Χάνεται το ντόπιο λαογραφικό στοιχείο και υποβαθμίζεται το πολιτιστικό επίπεδο του νησιού..
Ελάχιστα παιδιά εισάγονταν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ελκόμενα από το ROOMS TO LET, που υποσχόταν άνετη και ξεκούραστη επιβίωση.
Στην πορεία του χρόνου ήρθαν οι μεταπτώσεις του τουρισμού και μαζί τους κόντυναν οι προσδοκίες και ήρθαν η αβεβαιότητα, η ανησυχία και η αναζήτηση.
Η αφύπνιση συνειδήσεων δημιούργησε ανάγκες για:
Νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης.
Ποιοτικότερη προσέγγιση του τουρισμού.
Ανάπτυξη του Πολιτισμού.
Διαμόρφωση ενός τοπικού διατροφικού πολιτισμού.
Προστασία του περιβάλλοντος και αειφόρο ανάπτυξη.
Η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων, αφού διέσωσε στα πέτρινα χρόνια όλον τον αγροτικό πλούτο του νησιού, αφού έμεινε μόνη να στηρίζει τη φάβα, τη τομάτα και το αμπέλι, έβαλε τις βάσεις για έναν νέο προσανατολισμό.
Οι αρχές στις οποίες στηρίχτηκε ήταν:
Διάσωση και αξιοποίηση του ντόπιου γενετικού υλικού.
Σεβασμός στην παραδοσιακή τεχνική.
Έμφαση στην Ιδιαιτερότητα και την Μοναδικότητα.
Έμφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα.
Σεβασμό στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή.
Σεβασμό στην Επιστημονική θεώρηση και τη συνεργασία με τα Ερευνητικά και
Επιστημονικά Ιδρύματα.
Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή, της Ένωσης Συν/σμών Θηραϊκών Προϊόντων ορισμένοι καλοί επαγγελματίες του τουρισμού, που συνέβαλλαν στο αρμονικό πάντρεμα του Τουρισμού και του Αγροτικού τομέα και στη σύνδεσή τους με σχέσεις κατανόησης και αλληλεξάρτησης.
Στα 75.000 στρέμματα της συνολικής επιφάνειας της Σαντορίνης καλλιεργούνται σήμερα:
- 13.000 στρέμματα αμπελώνων, όπου διασώζονται περίπου 30 σπάνιες γηγενείς Ελληνικές ποικιλίες αμπέλου.
- 2.000 στρέμματα σιτηρών (κυρίως κριθάρι).
- 2.000 στρέμματα φάβας Σαντορίνης . (Υπερδιπλασιασμός στρεμμάτων την τελευταία τριετία)
- 1.000 στρέμματα κηπευτικών, μεταξύ των οποίων 410 στρέμματα τοματάκι
Σαντορίνης. (Αύξηση στρεμμάτων την τελευταία τριετία 170%)
Οι δράσεις της Ένωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων, για την διάσωση και την ανάπτυξη των ντόπιων καλλιεργειών ήταν:
Α. Για τον αμπελώνα:
- Κατασκευή σύγχρονου οινοποιείου και εφαρμογή της σύγχρονης οινοποίησης με σεβασμό στην παραδοσιακή τεχνική.
Δημιουργία φυτωρίου αμπέλου από ντόπιο πιστοποιημένο γενετικό υλικό, χωρίς αμερικάνικα υποκείμενα.
Δημιουργία αμπελογραφικής συλλογής των γηγενών και σπάνιων ποικιλιών.
Σύσταση Ομάδας Παραγωγών από όλους τους αμπελουργούς του νησιού, για την αξιοποίηση των Εθνικών και κοινοτικών πόρων.
Ανάληψη του έργου της Αναδιάρθρωσης του αμπελώνα της Σαντορίνης, σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία.
Σύνταξη μελέτης και ένταξη του αμπελώνα της Σαντορίνης στα Αγροπεριβαλλοντικά Προγράμματα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης (Μέτρο 3.15).
Εφαρμογή του μέτρου της Αναδιάρθρωσης και της Βιολογικής καλλιέργειας στους αμπελώνες της Ένωσης, δημιουργώντας πρότυπους πιλοτικούς αμπελώνες, με σεβασμό στο παραδοσιακό κλάδεμα και στην ήπια καλλιεργητική πρακτική.
Συμβολή της Ένωσης στη σύνταξη του φακέλου, της θεσμικής κατοχύρωσης της ονομασίας Βινσάντο.
Προώθηση προγράμματος κλωνικής επιλογής των γηγενών Θηραϊκών ποικιλιών αμπέλου, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο.
Πρόγραμμα διερεύνησης των συνθηκών του λιασίματος, στην παραγωγή του Βινσάντο.
Αξιοποίηση των υπολειμμάτων οινοποίησης για την παραγωγή κομπόστ.
Λειτουργία σύγχρονου Οινοτουριστικού κέντρου προβολής των κρασιών και του αμπελώνα της Σαντορίνης εντός του χώρου του οινοποιείου.
- Λειτουργία σύγχρονου Συνεδριακού κέντρου, εντός του οινοποιείου.
Λειτουργία αίθουσας και μαθημάτων γευσιγνωσίας, για τους επισκέπτες του οινοποιείου.
Με την απορρόφηση του 60% της ετήσιας παραγωγής σταφυλιών, το υπόλοιπο 40% απορροφάται από συνολικά δέκα οινοποιεία.
Με την εξασφάλιση υψηλών τιμών παραγωγού, που εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα του Θηραϊκού αμπελώνα.
Με την συνδρομή της Ένωσης Συν/σμών Θηραϊκών Προϊόντων , στο έργο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, όπως στη σύνταξη του αμπελουργικού μητρώου, στις Δηλώσεις της Ενιαίας Ενίσχυσης, στο Αγροτικό Μητρώο και σε άλλα προγράμματα του Υπουργείου.
Β. Για την μικρόκαρπη τομάτα:
- Εκσυγχρονισμός και λειτουργία του μοναδικού εργοστασίου επεξεργασίας της μικρόκαρπης τομάτας που λειτουργεί στη Σαντορίνη από το 1952.
Υλοποίηση Προγράμματος σε συνεργασία με το ΕΘΙΑΓΕ και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για τον καθαρισμό και τη βελτίωση των ντόπιων πληθυσμών τομάτας.
Σχεδίαση και παραγωγή νέων προϊόντων με βάση την παράδοση, σε σύγχρονες συσκευασίες, εναρμονισμένων στις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς. Πχ τοματοπολτός τριπλής συμπύκνωσης, προδόρπιο τομάτας, έτοιμη σάλτσα ζυμαρικών, όλα αποτελούν μοναδικά προϊόντα στην αγορά.
Σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο σύνταξη και υποβολή φακέλου κατοχύρωσης των προϊόντων της τομάτας ως Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης (Π.Ο.Π).
Με την ενίσχυση και την προώθηση της άνυδρης καλλιέργειας, για παραγωγή προϊόντος υψηλής ποιότητας.
Με την εξασφάλιση υψηλών τιμών παραγωγού, έως και δεκαπλάσια τιμή από την υπόλοιπη Ελλάδα, προκειμένου να αντισταθμιστεί η μικρή στρεμματική απόδοση.
Με την ένταξη της τομάτας της Σαντορίνης, στις καλλιέργειες των μικρών νησιών του Αιγαίου πελάγους που επιδοτούνται από τον Ευρωπαϊκό κανονισμό 1405/2003.
Γ. Για τη φάβα Σαντορίνης:
Με τη δημιουργία τμήματος παραλαβής, επεξεργασίας και τυποποίησης των παραδοσιακών προϊόντων, εξοπλισμένο με σύγχρονα μέσα.
Με τη τήρηση από την Ένωση Συν/σμών Θηραϊκών Προϊόντων, μητρώου παραγωγών, αγροτεμαχίων και μεταποιητών, για τον έλεγχο της παραγωγής από τη νοθεία.
Με την τυποποίηση της φάβας, σε σύγχρονη συσκευασία όπου αναγράφεται το όνομα του κάθε παραγωγού.
Με την υλοποίηση Προγράμματος σε συνεργασία με το ΕΘΙΑΓΕ και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για την βελτίωση του γενετικού υλικού.
Με την εξασφάλιση υψηλών τιμών παραγωγού, ως κίνητρο για την συνέχιση της καλλιέργειας, (ενδεικτικά οι τιμές παραγωγού τα τελευταία χρόνια κυμαίνονται από 9 έως 10 ευρώ ανά κιλό).
Με τη κατοχύρωση της φάβας ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.), σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Δ. Γενικές δράσεις από την Ένωση για την ανάδειξη των ντόπιων αγροτικών προϊόντων:
Επενδύσεις στην έρευνα και τη σύγχρονη τεχνολογία.
Σεβασμός στην ποιότητα και την αυθεντικότητα των παραγόμενων παραδοσιακών προϊόντων.
Εκπαίδευση και επιμόρφωση των παραγωγών μελών της Οργάνωσης, σύμφωνα με τις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς.
Με τη δημιουργία αυτόνομου Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης, εντός της ΕΣΘΠ, για την αξιοποίηση των εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Με την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων προβολής και εμπορίας των προϊόντων.
Με τον σεβασμό για τον άνθρωπο παραγωγό και την εξασφάλιση ικανοποιητικών τιμών στα αγροτικά προϊόντα, που θα επιτρέψουν στον παραγωγό να ζήσει αξιοπρεπώς ή να εξασφαλίσει ένα δεύτερο συμπληρωματικό εισόδημα.
Με τη λειτουργία της Συνεταιριστικής Οργάνωσης στις βάσεις μιας σύγχρονης και ποιοτικής επιχείρησης, προς όφελος του παραγωγού, απαλλαγμένη από τα βαρίδια των όποιων σκοπιμοτήτων.
Με την εδραίωση κλίματος εμπιστοσύνης, μεταξύ της Οργάνωσης, των μελών παραγωγών και του καταναλωτικού κοινού.
Με την εμφάνιση θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων, χωρίς ζημιές και δάνεια.
Τα άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων της Σαντορίνης και η πολύ υψηλή τους ποιότητα, τα έχουν καταξιώσει στην συνείδηση του καταναλωτή.
Τα τελευταία χρόνια έχουν βγει έξω από τα στενά όρια του νησιού.
Μάλιστα στα πλαίσια του Εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού προώθησης και προβολής του Ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό, η Σαντορίνη και το Ασύρτικο αποτελούν πια τον καλύτερο πρεσβευτή της χώρας μας στο εξωτερικό
πηγή:kykladesnews.
