Γράφει ο Νίκος Κατσαρός
Μεσούσης της οικονομικής κρίσης, η συζήτηση για εξοπλισμούς μπορεί να φαίνεται πολυτέλεια, η ελάχιστη, όμως, ασφάλεια της χώρας επιβάλλει να εξετάσουμε το θέμα διεξοδικά, λαμβάνοντας υπόψη τους μακροπρόθεσμους παράγοντες που χαράσσουν την αμυντική πολιτική της χώρας, μέσα σε ένα αυξανόμενα ρευστό διεθνές περιβάλλον. Η ανάγκη σταδιακής αντικατάστασης των υπαρχουσών φρεγατών, που ήδη βρίσκονται στην τρίτη ηλικία της επιχειρησιακής τους ζωής με τις νέες φρεγάτες FREMM, επανέρχεται στο προσκήνιο, ύστερα από αλλεπάλληλες αναβολές και παλινωδίες.
Με αφορμή το θέμα αυτό αναπτύσσεται μια έντονη κινητικότητα, η οποία στο δημοσιογραφικό επίπεδο εκφράζεται με μια σειρά άρθρων, που αφορούν στη βέλτιστη σύνθεση του στόλου, ενώ σε κάποια από αυτά διαφαίνεται μια προσπάθεια απαξίωσης και ακύρωσης του προγράμματος των Φρεγατών FREMM.
Στα παρακάτω εξετάζεται το θέμα αντικατάστασης των φρεγατών από διαφορετικές σκοπιές για να κατανοηθούν οι πραγματικές συνθήκες και το περιβάλλον και να διασαφηνιστούν αποτελεσματικά οι παραλείψεις και αντιφάσεις που αρκετές φορές εμφανίζονται στα πρόσφατα δημοσιεύματα.
Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας
Η Ελλάδα εκτός από το ότι βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, έχει την μοναδική ιδιαιτερότητα να είναι κυριολεκτικά εμβαπτισμένη στο θαλάσσιο στοιχείο που αποτελεί και την οδό επικοινωνίας-συνδετικό κρίκο μεταξύ του χερσαίου και του νησιωτικού της χώρου. Αυτός είναι και ο λόγος που ιστορικά οι περίοδοι ακμής και παρακμής του Ελληνικού έθνους συνδέονται άμεσα με τον εκάστοτε βαθμό ελέγχου και την εξασφάλιση της ελευθερίας και του ανεμπόδιστου των θαλασσίων γραμμών επικοινωνίας στον περικλειόμενο και στον περιφερειακό θαλάσσιο χώρο (Αιγαίο Πέλαγος και Ανατολική Μεσόγειος).
Πέραν όμως από αυτό, υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει αδιάλειπτη η ανάγκη διατήρησης ενός επιπέδου ναυτικών δυνάμεων για διασφάλιση αυτής της ελευθερίας και του ανεμπόδιστου των θαλασσίων γραμμών επικοινωνίας και της εδαφικής ακεραιότητας του ευρύτερου ελληνικού χώρου έναντι των χωρών (όχι πάντοτε φιλικών) που γειτνιάζουν με αυτόν, ενώ έχει προστεθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες μια επιπρόσθετη και εξαιρετικά σημαντική παράμετρος που δεν είναι άλλη από τη διασφάλιση της οικονομικής εκμετάλλευσης των θαλασσίων και υποθαλασσίων πόρων (συμπεριλαμβανομένων και των υδρογονανθράκων) που περιλαμβάνονται στην εξαιρετικά εκτεταμένη Ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).
Ακριβώς για τους λόγους αυτούς το Πολεμικό Ναυτικό, που έχει την ευθύνη για την εξασφάλιση των συγκεκριμένων ζωτικών λειτουργιών και δυνατοτήτων, τεκμηριώνει ύστερα από ενδελεχή μελέτη και ανάλυση στοιχείων και παραμέτρων τους κατάλληλους τύπους και δυνατότητες πλοίων, καθώς και τους αναγκαίους για κάθε ένα τύπο πλοίου αριθμούς ναυτικών μονάδων (σύνθεση Στόλου) και στη συνέχεια παρουσιάζει στην εκάστοτε κυβέρνηση τα αναγκαία προγράμματα εκσυγχρονισμού και ανανέωσης μονάδων του Στόλου. Δεν πρέπει, βέβαια, να λησμονείται ότι η δομή δυνάμεων κάθε χώρας καθορίζεται από τους εκάστοτε εχθρούς.
Γιατί χρειαζόμαστε φρεγάτες
Ο βασικός λόγος που το Ναυτικό χρειάζεται τις νέες φρεγάτες είναι για να μπορεί να αντιμετωπίσει τις απειλές και τα όπλα των αντιπάλων που εξελίσσονται, ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών που επικρατούν. Γενικά και προκειμένου ένα πλοίο επιφανείας (Φρεγάτα ή Αντιτορπιλικό) να μπορεί να επιχειρεί σε εκτεταμένες θαλάσσιες περιοχές όπως π.χ. η ΑΟΖ χωρίς ουσιαστικούς περιορισμούς στη χρήση των μέσων του και για καταστάσεις θαλάσσης μέχρι και 6 στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο (που είναι και οι πλέον συνηθισμένες) απαιτείται να έχει μήκος όχι μικρότερο των 130 μ. Εν αντιθέσει, τα χαρακτηριστικά των κορβετών περιορίζουν γεωγραφικά την επιχειρησιακή τους αυτοδυναμία, έτσι ώστε να μπορούν να επιχειρούν είτε εγγύς του ηπειρωτικού κορμού όπου θα καλύπτονται από την αεράμυνα της Πολεμικής, είτε οπουδήποτε αλλού εφόσον όμως επιχειρούν από κοινού με μία φρεγάτα. Αυτός είναι και ο λόγος που το Ναυτικό έχει καταγράψει στις εξοπλιστικές του ανάγκες και τους δύο τύπους πλοίων, προκειμένου να είναι σε θέση να δημιουργεί αποτελεσματικές ομάδες, μονάδες ή στοιχεία επιχειρήσεων αποτελούμενες από μια φρεγάτα και μια έως δυο κορβέτες. Επομένως τα δύο προγράμματα είναι συμπληρωματικά με πιο άμεσο αυτό των φρεγατών (που απαιτεί και μεγαλύτερο χρόνο υλοποίησής του) ώστε με ένα τελικό αριθμό φρεγατών όχι μικρότερο των 6 και ένα αριθμό κορβετών της τάξης των 6-8 να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που ανέκαθεν υπήρχαν, αλλά που έχουν πρόσφατα έλθει εμφαντικά στην επικαιρότητα με το θέμα της ΑΟΖ.
Εκσυγχρονισμός ή ναυπήγηση νέου πλοίου
Ένα πολεμικό πλοίο έχει κατά κανόνα μια διάρκεια συνολικής επιχειρησιακής ζωής της τάξης των 20-40 ετών, αναλόγως του μεγέθους. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την απαρχαίωση λόγω αδυναμίας αντιμετώπισης των νέων απειλών και τη μέση υποστήριξη σε ανταλλακτικά και υλικά που παρέχουν οι κατασκευαστές, τόσο των οπλικών συστημάτων όσο και του μηχανολογικού εξοπλισμού (15-20 έτη), είναι προφανές ότι μετά την συμπλήρωση των 20 ετών επιχειρησιακής ζωής του το πλοίο μειονεκτεί με διαρκώς επιταχυνόμενο ρυθμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση των φρεγατών τύπου “S” έγινε εκσυγχρονισμός σε 6 από τα 10 πλοία, όταν αυτά ήσαν ήδη σε προχωρημένη ηλικία (25+ ετών), παρά το γεγονός ότι για τα πλοία αυτά το Ολλανδικό Πολεμικό Ναυτικό είχε καθορίσει επιχειρησιακή ζωή 25 ετών.
Σύγκριση προγράμματος Φρεγατών με αυτό των Κορβετών
Σε γενικές γραμμές μια Φρεγάτα επικαλύπτει κατά πολύ τις δυνατότητες μιας Κορβέτας, ενώ το αντίστροφο δεν συμβαίνει ή εάν επιδιωχθεί να συμβεί (όπως έγινε την περίοδο 2003-4 όπου το Ναυτικό επεδίωξε να συμπεριλάβει σε αυτό τις επιχειρησιακές δυνατότητες που θεωρούσε αναγκαίες αυξάνοντας και το μέγεθος του πλοίου), τότε το κόστος της Κορβέτας θα προσεγγίσει το κόστος της Φρεγάτας... χωρίς να είναι Φρεγάτα‼
Η επιλογή των Φρεγατών FREMM φαίνεται ότι έγινε όχι μόνο για πολιτικούς λόγους στα πλαίσια των σχέσεων με τη Γαλλία, αλλά κυρίως επειδή, κατά την εκτίμησή μου, το πρόγραμμα αυτό ουσιαστικά αποτελούσε παγκοσμίως το μόνο εν εξελίξει πρόγραμμα πλοίων της κατηγορίας αυτής με την πλέον εξελιγμένη τεχνολογία και συστήματα και με εξασφαλισμένη την αξιοπιστία του αποτελέσματος. Κι αυτό επισημαίνεται λόγω του ότι ήδη βάσει της σχεδίασης αυτής εναυπηγούντο πλοία από δύο ευρωπαϊκά Ναυτικά (Γαλλία-Ιταλία) χωρών μελών του ΝΑΤΟ με παράλληλη ελαχιστοποίηση των κινδύνων, προκειμένου να μην επαναληφθεί κατάσταση ανάλογη με αυτή των υποβρυχίων τύπου ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (Τ. 214).
Κόστος ναυπήγησης ή επένδυση στο μέλλον
Το πρόγραμμα ναυπήγησης των φρεγατών αποτελεί επένδυση για τη ναυπηγική και γενικότερα αμυντική βιομηχανία της χώρας, διατηρώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας και δημιουργώντας νέες. Για πρώτη φορά, η ελληνική ναυπηγική βιομηχανία θα έχει πρόσβαση σε ένα τόσο προηγμένο επίπεδο τεχνολογίας, το οποίο θα είναι σε θέση να αξιοποιήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της ναυπήγησης, θέτοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός δυναμικού τομέα που μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην οικονομία της χώρας. Η απόκτηση της γνώσης αυτού του έργου (η κατασκευή μιας και μόνο φρεγάτας αποτελεί ένα έργο αντίστοιχου βεληνεκούς με 2 γέφυρες Ρίου-Αντιρρίου!), θα επιτρέψει στη χώρα να εισέλθει στον περιορισμένο κύκλο των χωρών που είναι σε θέση να διαχειρίζονται τόσο δύσκολα βιομηχανικά έργα.
Επιμύθιον
Η απόφαση για την απόκτηση των φρεγατών FREMM οπωσδήποτε προκάλεσε ενόχληση και δυσαρέσκεια σε δύο κυρίως κατηγορίες. Σε εμπορικό επίπεδο, ένας αριθμός επιχειρήσεων του διεθνούς χώρου (καθώς και οι εγχώριοι συνεργάτες ή αντιπρόσωποί τους) που δραστηριοποιούνται στην σχεδίαση και κατασκευή πολεμικών πλοίων καθώς και στον εξοπλισμό τους με συστήματα και υποσυστήματα κατασκευής τους, διαπιστώνοντας αδυναμία συμμετοχής στο πρόγραμμα φρεγατών, προτιμά την παραπομπή του στις “καλένδες” με την ανάδυση ενός άλλου προγράμματος το οποίο θα μπορούν να διεκδικήσουν. Σε πολιτικό επίπεδο, οι ξένες χώρες των οποίων οι επιχειρήσεις και βιομηχανίες του αμυντικού χώρου αποτελούσαν τον κατ’ εξακολούθηση προμηθευτή συστημάτων και εξοπλισμού των πλοίων του Ναυτικού, αλλά και ο περιορισμός των δυνατοτήτων παρεμβατικότητάς τους συνεπεία της απόκτησης από το Ναυτικό αυξημένων δυνατοτήτων αεράμυνας και μακρού πλήγματος.
* Ο κ. Νικ. Κατσαρός είναι Αντιναύαρχος ΠΝ (ε.α.) – Επίτιμος Αρχηγός Στόλου
Πηγή:capital
