AΠO όταν υπάρχουν γραπτές πηγές, η ιστορική υπόσταση των Σέρβων εμφανίζεται άρρηκτα συνδεδεμένη με το Bυζάντιο. Kαι η σερβική πνευματικότητα αρδεύεται εξ αρχής απ τυς πνευματικoύς χυμούς των βυζαντινών αγίων. Δεν είναι μόνον ο Aγιος Σάββας,ο οποίος εμπνεύστηκε από Aγιορείτη μοναχό να αποταγεί τα ανάκτορα και να φύγει απλός μοναχός στό Aγιον Oρος. Oύτε ο πατέρας του ο βασιλιάς των Σέρβων Στέφανος Nεμάνια, ο γενάρχης της δυναστείας των Nεμανιδών, που παρά τις αρχικές αντιρρήσεις συμφώνησε με την επιλγή του γιου του και τελικά τον ακολούθησε κι έχτισε το Xιλανδάρι, όπου μόνασε και ο ίδιος ως μοναχός Συμεών, μυροβλήτης μετά τη σεπτή του κοίμηση.
Eίναι και χορεία ολόκληρη βυζαντινών ασκητών που κέντησαν το έδαφος των Bαλκανίων, στο οποίο βρήκαν απάγκειο κι έστησαν το νοικοκυριό τους οι πρώτοι Σέρβοι. Γνωστοί ή άγνωστοι άγιοι που θάφτηκαν σαν το σπόρο που σαπίζει μέσ' στη γη για να δώσει καρπό πλλαπλάσιο αργότερα. Aυτοί όλοι επηρέασαν αδιόρατα στην αρχή τον αρχέγονο πoλιτισμό και τον βοήθησαν να αποβάλει ή έστω να εξιδανικεύσει παλαιά παγανιστικά στοιχεία του.
Στη συνέχεια Σέρβοι άγιοι, μοναχοί, υμνογράφοι και αγιογράφοι, μαθητές της βυζαντινής ορθόδοξης πνευματικότητας, συνέχισαν την παράδοση, της όρισαν γνήσια σερβική ταυτότητα και την έφθασαν ώς τις μέρες μας. H θυσία του Aγίου Λαζάρου και των πολεμιστών του στη μάχη του Kσσυφοπεδίου, συνιστά την άλλη όψη της σερβικής πνευματικότητος.
Oπως ο δικός μας μαρμαρωμένος βασιλιάς, Aγιος Λάζαρος εκράτει τη δυναμική της παράδοσης κατά την πορεία τυ λαύ του μέσα στην ιστορία, τ κύρι νεύρ της σερβικής πνευματικής ταυττητας που την καθιστά ανθεκτική στις τριβές του χρόνου.
Mετά την απελευθέρωση απ τoυς Toύρκoυς, το άλλοτε πλατύ ποτάμι της παραδόσεως φαίνεται να κινδυνεύει να στερέψει. Mοιάζει με μικρό ρυάκι, που είναι αρκετό όμως για να μεταδώσει το καθάρι νερό του στις σημερινές γενεές. Δύο συμπαθείς κατανυκτικές μορφές κυριαρχούν τότε και με το πνευματικό τους ανάστημα στηρίζουν την πίστη του λαού τους και τη δυναμώνουν, ώστε να αντέξει τις δυσκολίες ενς αθέου καθεστώτος μετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ενός εμφυλίου σπαραγμού σήμερα.
O ένας είναι ο επίσκοπος Aχριδών (προπολεμικά) Nικόλαος Bελιμίροβιτς. Eνα ανήσυχο πνεύμα, που μετά τις νεανικές υπαρξιακές και θεολογικές αναζητήσεις του στο χώρο των ανατολικών θρησκειών ανακαλύπτει την αλήθεια στη γηγενή σερβική ορθόδοξη παράδοση των πατέρων του. Γνήσια καλλιτεχνική ποιητική φύση εισδύει στ πλύσι πνευματικ υπέδαφος της σερβικής Oρθoδoξίας, που τρέφεται και δυναμώνει για να καρποφορήσει έργ πιητικ (σαν τις απαραμίλλου κάλλους «προσευχές στη Λίμνη» της Aχρίδας),
Kατηχητικό (συγγράφει τον επίτομο συναξαριστή και πoλλά κηρύγματα και oμιλίες) και ποιμαντικό (ως επίσκoπoς Aχριδών και καθηγητής ιερατικών σχολών πλησιάζει το λαό του, τον χειραγωγεί και τον εμπνέει και τον στηρίζει με τη Λειτουργία, τις νουθεσίες, τις σοφές παριμίες και γνωμικά του και τέλος με την εξορία του στο Nταχάου κατά τη γερμανική κατοχή).
Iουστίνος Πόποβιτς
O δεύτερος, πνευματικός μαθητής του Nικολάου, έζησε μέχρι τις μέρες μας και είναι Σέρβος φιλόσοφος, θεολόγος και ασκητής πατήρ Iουστίνος Πόποβιτς. Aντλησε τα ορθόδοξα νάματα α' ενς από το πνευματικο κλίμα της γενέτειράς του Bράνιε όπου μέχρι πρότινος είχε επισκόπους Eλληνες του Oικυμενικού Θρόνου και αφ' ετέρου από τον πνευματικό του διδάσκαλο Nικόλαο Aχριδών.
T ύ και αθύ ιλσικ τυ πνεύμα δεν έασε ρν και δυνάμεις σε άσκοπες περιπλανήσεις. Eλάστησε κατ' ευθείαν μέσα απ την ορθόδοξη σερβική πνευματικότητα. Aπέαλε απ τη γηγενή παράδση κάθε έν στιεί ανατλικής ή δυτικής πρελεύσεως και διέγνωσε έγκαιρα την ανάγκη επιστροφής στις ρίες των Eλλήνων Πατέρων της Eκκλησίας, στους οποίυς και ίδιος μαθήτευσε, αλλά και τους μαθητάς του ενέπνευσε να μελετήσουν με μεταπτυχιακές σπουδές στην Eλλάδα.
Oι επίγονοι
Aυτές οι σπουδές στάθηκαν η ευκαιρία να γνωρίσει και η Eλλάδα μορφές, πως οι τότε (1960...) ιερομόναχοι Aθανάσις Γέβτιτς (νυν επίσκοπος Eρζεγοβίνης), Aμφιλόχιος Pάντοβιτς (νυν μητροπολίτης Mαυροβουνίου), Aρτέμις Pαντοσάβλιεβιτς (νυν επίσκοπος Kοσσυφοπεδίου) και Eιρηναίος Mπούλοβιτς (νυν επίσκοπος Mπάτσκας).
Oι Σέρβοι αυτοί πατέρες, πήραν μεν απ την Eλλάδα, θεματοφύλακα του βυζαντινού πνευματικού θησαυρού, τη γνήσια ορθόδοξη θεολογία, έδωσαν όμως και αυτοί στη σύγχρονη Eλλάδα, που αλλιωνταν απ τα δυτικά τρόπ ωής, ένα μέτρο σύγχρονης αυθεντικής βιώσεως της ορθοδόξου παραδσεως μέσα απ τα έργ του γέροντά τους πατρός Iυστίνοου.
Aυτό το έργο, όμως, απλώθηκε και σε δύο άλλους τομείς, τον συγγραφικό και τον πολιτισμικό. Mετά τα πρώτα του φιλοσοφικά «γραπτά», όπως τα δοκίμια με τίτλο «Φιλοσοφικές άβυσσοι», επιδόθηκε στη συγγραφή του συστηματικού τρίτομου έργου τυ «Oρθόδοξη Φιλοσοφία της Aλήθειας», για να καταλήξει μετά τον πόλεμο, στην έκδοση απ τον τόπο της εξορίας και ασκήσεως του δωδεκάτομου έργου του «Bίοι των Aγίων».
Eκεί στο μοναστήρι Tσέλιε, που τον περιόρισε το καθεστώς Tίτο, συναντούσε τα τελευταία, προ της κοιμήσεώς του, χρόνια συγγραφείς, ωγράυς, μουσικούς, ποιητές, σκηνοθέτες και άλλες πρσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, που κατέφθαναν στό ερημητήριο του απ' τα άκρα της σερβικής γης, για να πάρουν την ευλογία του, ν' αποθέσουν την αγωνία τους και να αποτοξινωθούν απ τα δηλητήρια κάθε πεισιθάνατης ιδεολογίας ανατολικής ή δυτικής προελεύσεως. Δίκαια ο δικός μας καθηγητής I. Kαρμίρης τον χαρακτηρισε ως «την κεκρυμμένην συνείδησιν του σερβικού λαού».
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως απ την αγιασμένη και ριζορθόδοξη προσωπικότητα και θεολογία και άσκηση του πατρός Iουστίνου Πόποβιτς ξεπήδησε σήμερα κάπια ποίηση ή πεζογραφία πιο αυθεντική σερβική. Kάπια κινηματογραφία ή ζωγραφική ή μουσική που δεν πιθηκίζει τη Δύση. Kάποια ανανέωση στους κόλπους της Σερβικής Oρθόδοξης Eκκλησίας, που αποκορυφώθηκε στην εκλογή του ασκητού Πατριάρχου Παύλου, του σημερινού πρκαθημένου τυ Πατριαρχείου Σερβίας. Kάποια πνευματική δύναμη που ενώνει και εμψυχώνει σήμερα τον ήρωα λαό του. Kάποια άλλη, αλλιώτικη έμπνευση που φθάνει μακριά, ίσως μέχρι τον δικό μας προβληματικό νεοέλληνα.
Iδού ποιοι γράφουν την ιστορία του σερβικού λαού χωρίς να γράφονται πάντοτε μέσα σ' αυτήν. Aυτή η υπόγεια πνευματική προϋπόθεση τροφοδοτεί, ενισχύει, αξιοποιεί, αυξάνει τις φυσικές αρετές του Σέρβου, με τελικό αποτέλεσμα μια ακαταμάχητη αντοχή στις έξωθεν δυσκολίες.
Aυτή δίνει τα κύρια χαρακτηριστικά της σερβικής πνευματικότητας. Πνευματικότητας ριζικά χριστοκεντρικής εκκλησιοκεντρικής, αν θέλετε ελληνότροπης, αλλά πάνττε ενωτικής του λαού, ηρωικής, θα λέγαμε, γρανιτένιας. Xαράζει άραγε, κάπια αυγούλα στα Bαλκάνια; Kάνουμε λάθος όταν προσμένουμε η έρημος να ανθίσει;
http://misha.pblogs.gr/2010/06/ap-ton-agio-sabba-ston-abba-ioystino-popobits.html
