Στους περσικούς πολέμους, είχε λάμψει το ηθικό μεγαλείο της Σπαρτιατικής κοινωνίας.ιδεαλισμός, η πίστη στους νόμους, η πολεμική και ηθική αρετή, στεφάνωσαν τα Σπαρτιατικά όπλα στα πεδία των μαχών . Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, διαβλέπουμε μια τάση απομάκρυνσης της Σπαρτιατικής κοινωνίας από τους αρχαίους νόμους και τα αρχαία δωρικά ήθη. Την αρχή την κάνει ο Παυσανίας με τον τρυφηλό βίο και την διαφθορά του, ενώ στο ίδιο κλίμα συνεχίζει ο έφορος Σθενελαιδας που, με μια δημηγορία που σώζει ο Θουκυδίδης, προέτρεψε τους Σπαρτιάτες σε πόλεμο κατά των Αθηναίων με ταπεινά ελατήρια, «ιμπεριαλιστικά» θα λέγαμε σήμερα, και κορυφώνεται με τον Λύσανδρο, που καθαρά έχει απομακρυνθεί από το Σπαρτιατικά ήθη. Κατά αυτόν, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Δεν διστάζει να πάρει χρήματα από τον Πέρση Βασιλιά για να συνεχίσει τον εμφύλιο με τους άλλους Έλληνες, χλευάζει και καταπατά τους όρκους που δίνει, επιδιώκει δόξα και χρήμα. Στο εικοστό πέμπτο έτος του πελοποννησιακού πολέμου η πτέρυγα της κοινωνίας της Σπάρτης που παρέμεινε πιστή στις πατροπαράδοτες αρχές και αξίες της, αναδεικνύει ίσως το τελευταίο άξιο τέκνο της, τον Καλλικρατίδα.
Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΔΑΣ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ
Το εικοστό τέταρτο έτος του πολέμου οι Λακεδαιμόνιοι δεν ανανέωσαν την στρατηγεία του Λύσανδρου παρά τις επιτυχίες του στην θάλασσα, σε ένα πεδίο που είχαν σημειώσει σωρεία ηττών στο παρελθόν λόγω της απειρίας τους. Αντί αυτού, έχρισαν αρχιστράτηγο των ναυτικών δυνάμεων τον Καλλικρατίδα, ο οποίος δεν είχε προηγούμενη ναυτική πείρα, στέλνοντας τον στην Έφεσο να παραλάβει την αρχηγία. Ο Λύσανδρος έφερε βαρέως την αντικατάσταση του αμφισβητώντας ανοιχτά τις ικανότητες του νέου αρχιστράτηγου. Εσκεμμένα καθυστέρησε την παράδοση της αρχηγίας προσβάλλοντας τον Καλλικρατίδα, ενώ όταν παρέδωσε τα πλοία, υπερήφανα δήλωσε ότι ήταν θαλασσοκράτωρ και νικητής σε όλες τις ναυμαχίες. Ραδιούργησε εις βάρος του αντικαταστάτη του παρακινώντας τους φίλους του στον στόλο να στασιάσουν. Επίσης παρακίνησε τους φίλους του στην Σπάρτη να κατηγορήσουν τον Καλλικρατίδα ως ανίκανο και άπειρο για πολεμικά έργα στην θάλασσα.
Ο Καλλικρατίδας δεν ανέχθηκε για πολύ την κατάσταση αυτή. Συγκάλεσε γενική συνέλευση όλου του στόλου ξεκαθαρίζοντας την θέση του. «θα ήμουν ικανοποιημένος να μείνω στην οικία μου, και είτε ο Λύσανδρος είτε άλλος πιο έμπειρος από εμένα στα ναυτικά να αναλάβει. Η πατρίδα μου όμως με έθεσε επικεφαλή των ναυτικών δυνάμεων της και θα προσπαθήσω για το καλύτερο. Εάν κάποιος πιστεύει ότι έχει να προτείνει κάτι, τον καλώ να μας πει τι να κάνω, να παραμείνω εδώ η να αποπλεύσω, αλλιώς να σωπάσετε όλοι». Ουδείς απάντησε. Ο στόλος επανέκτησε την ενότητα και το ηθικό του, έτοιμος να υπακούσει τον νέο ναύαρχο.
Αμέσως ο Καλλικρατίδας έσπευσε στον Πέρση βασιλιά Κύρο για να ζητήσει τους μισθούς για τους ναύτες του, όπως συνηθιζόταν τότε και από τους δυο εμπόλεμους Ήταν μια συνήθης πρακτική τότε που είχε εγκαινιάσει ο Αλκιβιάδης, είχε συνεχίσει ο Κόνων και ο Λύσανδρος. Τυπικά ο Κύρος είχε συμμαχία με την Σπάρτη και είχε υποσχεθεί χρηματοδότηση. Στον Καλλικρατίδα όμως του είπε να περιμένει τρεις μέρες. Αυτή η ταπεινωτική αναβολή εξόργισε τον τίμιο Έλληνα που ονόμασε αθλιότατους όλους τους Έλληνες που συνωστίζονται στην Περσική αυλή κολακεύοντας τους βαρβάρους για λίγα αργύρια. Ορκίσθηκε δε με την επιστροφή του στη Σπάρτη να εργαστεί για να φέρει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες σε ειρήνευση.
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΝΙΚΕΣ
Αμέσως έπλευσε στην Μίλητο όπου σε συνέλευση του Δήμου εξήγησε την κατάσταση. Απέκλεισε κάθε πιθανότητα να ξαναταπεινώσει τον εαυτό του στον βάρβαρο μονάρχη, τον χαρακτήρισε εχθρό των Ελλήνων, υπερασπίστηκε την ανεξαρτησία του ελληνικού κόσμου τόσο από τους Αθηναίους ιμπεριαλιστές όσο και από τους Πέρσες βαρβάρους, και ζήτησε χρήματα για να οργανώσει τον στόλο του και να τιμωρήσει και τους δυο. Ο δήμος ενθουσιάστηκε με τον πατριωτικό του λόγο και τον χρηματοδότησε. Ο στόλος του έφτασε τα 170 πλοία ο μεγαλύτερος που είχε παρατάξει η Σπάρτη ως τότε.
Έπλευσε στην σύμμαχο των Αθηναίων Μήθυμνα της Λέσβου. Νίκησε εύκολα την εγκαταστημένη Αθηναϊκή φρουρά αλλά από τους αιχμαλώτους δεν υποδούλωσε κανέναν. Σε συμμάχους του που του ζήτησαν Μηθυμναιους δούλους, τους είπε ότι δεν του είναι δυνατόν να είναι αφέντης Ελλήνων. Απελευθέρωσε και τους αιχμαλώτους Αθηναίους, χειρονομία πρωτόγνωρη στον ανέντιμο και σκληρό αυτόν πόλεμο. Αμέσως οι Μηθυμναίοι στρατεύθηκαν μαζί του, υπηρετώντας τον πανελλήνιο σκοπό του.
Κατεδίωξε τον σημαντικό Αθηναίο ναύαρχο Κόνωνα στην Σάμο και από εκεί στην Μυτιλήνη. Σε ναυμαχία εκεί, του βύθισε τριάντα πλοία. Τον πολιόρκησε και από θάλασσα με τα πλοία του, και από στεριά έστειλε τους νέους συμμάχους του Μηθυμναιους. Σε απόπειρα του Διομέδοντα προς άρση του αποκλεισμού του βύθισε δέκα πλοία.
ΤΟ ΗΡΩΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΔΑ
Οι Αθηναίοι συναισθανόμενοι την σοβαρότητα της κατάστασης αντέδρασαν ακαριαία. O δήμος έλαβε τα αναθήματα στους θεούς τα οποία χρησιμοποίησε για να κόψει νόμισμα και κήρυξε γενική επιστράτευση. Όλοι οι Αθηναίοι τα δέχτηκαν αυτά χωρίς αντίρρηση. Έτσι συγκροτήθηκε ένας πανίσχυρος στόλος 150 πλοίων με ναύαρχο τον Σαμία, ο οποίος στάλθηκε αμέσως στα παράλια της Μικράς Ασίας κατά του Καλλικρατίδα. Ο Καλλικρατίδας50 πλοία για την πολιορκία του Κόνωνα ανοίχτηκε να ναυμαχήσει στις Αργινούσες απέναντι από την Μυτιλήνη. Όταν οι δυο στόλοι αντιπαρατάχθηκαν η ανωτερότητα των Αθηναίων, τόσο αριθμητική όσο και ναυτικής εμπειρίας, ήταν καταφανής. Σε αυτούς που τον προέτρεψαν να υποχωρήσει, ο Καλλικρατίδας είπε ότι θα ήταν αισχρό και ντροπιαστικό για την πατρίδα του να φύγει και ξεκίνησε την ναυμαχία. Ο ίδιος πολέμησε στην πρώτη γραμμή στην δεξιά πτέρυγα του στόλου του. αφήνοντας
Η ναυμαχία εξελίχθηκε αμφίρροπα στην αρχή. Οι άπειροι στα ναυτικά Σπαρτιάτες αιφνιδίασαν τους αντιπάλους τους με μια ορμητική επίθεση στο αριστερό άκρο, με κινητήριο μοχλό την ναυαρχίδα του Καλλικρατίδα. Σύντομα όμως οι Αθηναίοι χάρις την ανώτερη γνώση τους στα ναυτικά, επικράτησαν. Η πρωτοβουλία της ναυμαχίας περιήλθε σε αυτούς ολοκληρωτικά, την στιγμή που σκοτώθηκε ο Σπαρτιάτης ναύαρχος. Ο έντιμος και ηρωικός θάνατος του, συνέβη στην μέση της ναυμαχίας. Ενώ μαχόταν στην πρώτη γραμμή έπεσε και πνίγηκε. Η νίκη των Αθηναίων ήταν ολοκληρωτική. Ο συμμαχικός Σπαρτιατικός στόλος έχασε πάνω από 60 πλοία. Ο θάνατος του Καλλικρατίδα κρατήθηκε μυστικός στην αρχή από τον στόλο που πολιορκούσε τον Κόνωνα γιατί υπήρχε ο φόβος ότι αυτός θα διαλυόταν. Ο θάνατος του Καλλικρατίδα σήμανε και το τέλος αυτής της αναλαμπής του αρχαίου Σπαρτιατικού ήθους. Η επαναφορά του Λύσανδρου θα φέρει την τελική νίκη στο πεδίο της μάχης, αλλά την τελική Σπαρτιατική ήττα στο εσωτερικό πεδίο.
ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ
Ο Καλλικρατίδας είχε συναίσθηση του καθήκοντος απέναντι στην πατρίδα του, δεν δείλιασε να αναλάβει τις ευθύνες του, δεν δίστασε να θυσιαστεί για την πατρίδα του. Αλλά δεν ήταν μόνο ιδεαλιστής. Αποδείχτηκε και ικανός στρατηγός αφού είχε τουλάχιστον τρεις μεγάλες ναυτικές επιτυχίες, χωρίς να έχει ιδιαίτερες ναυτικές γνώσεις. Οι Έλληνες των νησιών του ανατολικού Αιγαίου πίστεψαν στην εμφανή και ειλικρινή παν-ελληνική του πρόθεση και τον ενίσχυσαν οικονομικά και στρατιωτικά. Ο Καλλικρατίδας έγραψε το όνομα του δίπλα σε αυτά του Λεωνίδα, του Αρχιδάμου και του Αγησιλάου. Είχε όμως και κάτι παραπάνω από αυτούς. Είχε την συναίσθηση του πανέλληνα. Μίσησε βαθιά τον εμφύλιο αυτόν πόλεμο και αναζήτησε την ειρήνευση και την ένωση των Ελλήνων. Ένιωθε δυνατούς τους δεσμούς αίματος, θρησκείας, γλώσσας και πολιτισμού που ένωναν όλους τους Έλληνες τότε. Απέδειξε εμπράκτως την πίστη του αυτή με την πολιτική που ακολούθησε…
Ι. Β. Δ.
