ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ
Σ’ ένα από τα τροπάρια της μεγάλης εορτής, η Πεντηκοστή ονομάζεται «προθεσμία επαγγελίας». Ο λόγος θέλει να πει πως η ημέρα αυτή είναι εκείνη, για την οποία είπε ο θείος Διδάσκαλος στους μαθητές του, όταν τους έδινε την υπόσχεση πως θα τους έστελνε τον Παράκλητο. Πραγματικά, στη μεγάλη και τελευταία ομιλία του προς τους Αποστόλους μετά το μυστικό δείπνο, ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός μίλησε μάλλον αόριστα και τους είπε για «άλλον» παράκλητο, δηλαδή συνήγορο και παρηγοριά τους, που θα ερχόταν στη θέση του, για να μένει μαζί τους, δηλαδή στην Εκκλησία, για πάντα. Δεν παράλειψε τότε να τους πει πως ο παράκλητος, σταλμένος από αυτόν, θα ερχόταν από τον Πατέρα και θα ήταν το Πνεύμα της αλήθειας, το Άγιο Πνεύμα.
Μετά την Ανάσταση και λίγο πριν από την Ανάληψη, πιο καθαρά τώρα και συγκεκριμένα, μίλησε πάλι για την επαγγελία του Πατέρα και είπε στους μαθητές· «Ιδού εγώ αποστέλλω την επαγγελίαν του Πατρός μου εφ’ υμάς· υμείς δε καθίσατε εν τη πόλει Ιερουσαλήμ, έως ου ενδύσησθε δύναμιν εξ ύψους». Και πρόσθεσε, ορίζοντας με περισσότερη ακρίβεια το χρόνο που θα γινόταν αυτό που τους έλεγε· «ου μετά πολλάς ταύτας ημέρας». Σήμερα λοιπόν είναι η ημέρα, που συμπληρώθηκε η προθεσμία και εκπληρώθηκε η επαγγελία του Πατέρα. Ήρθε ο Παράκλητος, το Άγιο Πνεύμα, που εκπορεύεται από τον Πατέρα και στέλνεται από τον Υιό, το πνεύμα της αλήθειας, που χορηγεί τα πάντα, καθώς ακούμε στο τροπάριο της εορτής.
Να πως ο ευαγγελιστής Λουκάς στις Πράξεις των Αποστόλων παραδίδει τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος· «Όταν συμπληρώνονταν πενήντα ημέρες μετά την ανάσταση και οι απόστολοι ήσαν όλοι συναγμένοι, με μια σκέψη και με μια καρδιά, ξαφνικά ακούστηκε από τον ουρανό ένας ήχος, σαν και να φυσούσε δυνατός αέρας, και γέμισε όλο το σπίτι που κάθονταν οι Απόστολοι. Και είδαν να μοιράζονται γλώσσες σαν από φωτιά, και μία-μία κάθισε απάνω στον καθέναν απ’ αυτούς· και γέμισαν όλοι από Άγιο Πνεύμα κι άρχισαν να μιλάνε διάφορες γλώσσες…». Αυτή είναι η μαρτυρία της Εκκλησίας, που μας μιλάει για το γεγονός της Πεντηκοστής, δηλαδή για τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος.
Ο ερχομός και η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος έγινε καθώς περιγράφεται στο ιερό κείμενο. Θα πρέπει όμως να προσέξουμε σε δύο σημεία, που και τα δύο θέλουν να μας πουν το ίδιο πράγμα. Στο ένα το ιερό κείμενο λέει ότι ξαφνικά ακούστηκε ένας ήχος από τον ουρανό, «ώσπερ φερομένης βιαίας πνοής». Και στο άλλο ότι φάνηκαν να μοιράζονται απάνω στον καθέναν από τους Αποστόλους «γλώσσαι ώσεί πυρός». Αυτό το «ώσπερ» και αυτό το «ωσεί» θέλουν να μας πουν πως ο ερχομός του Αγίου Πνεύματος συνοδεύτηκε με κάποια περιστατικά, έτσι που να μπορούν οι άνθρωποι να τα ακούσουν με τα αφτιά τους και να τα δουν με τα μάτια τους.
Το Άγιο Πνεύμα είναι ο Θεός και, σαν Θεό, δεν μπορούν οι άνθρωποι να τον ακούσουν και να τον δουν με φυσικό τρόπο ούτε με τα αυτιά ούτε με τα μάτια. Όταν λοιπόν αποκαλύπτεται και φανερώνεται σ’ εμάς, ο Θεός παίρνει μορφή, ακούεται σαν βίαιη πνοή άνεμου και φαίνεται σαν πύρινες γλώσσες. Βάζει λοιπόν η θεία Γραφή το «ωσεί» και το «ώσπερ», καθώς εξηγεί ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, για να μη μας περάσει από το νου πως το Άγιο Πνεύμα είναι ένας αέρας ή μια πύρινη γλώσσα. Ακούστηκε σαν δυνατός αέρας και φάνηκε σαν πύρινη γλώσσα, μα δεν ήταν ούτε φυσικός αέρας ούτε φυσική φωτιά. Ο αέρας κι η φωτιά είναι πράγματα υλικά, άλλα το Άγιο Πνεύμα είναι ο Θεός, παραπάνω κι έξω από τον υλικό κόσμο. Το Θεό, στην ουσία του, δεν τον είδε και δεν τον ήξερε κανείς και, καθώς λέγεται στους ιερούς ύμνους της εορτής των Χριστουγέννων, είναι «απρόσιτος» και «τη ουσία αναφής», δηλαδή απλησίαστος και άπιαστος με φυσικό τρόπο· φυσικός τρόπος δεν είναι μόνο οι αισθήσεις, αλλά και ο λογισμός του ανθρώπου. Βλέπουμε όμως τις ενέργειες του Θεού, που και εκείνες, καθώς οι Πατέρες της Εκκλησίας διδάσκουν, είναι άκτιστες ενέργειες, δηλαδή υπερφυσικές· φαίνονται για φυσικές, σαν βίαιη πνοή άνεμου και σαν πύρινες γλώσσες, αλλά δεν είναι. Είναι ένας ήχος «ώσπερ φερομένης βιαίας πνοής» και είναι «γλώσσαι ωσεί πυρός». Το ίδιο πρέπει να θυμηθούμε πως έγινε, όταν ο Ιησούς Χριστός βαπτίσθηκε από τον προφήτη Ιωάννη στον Ιορδάνη ποταμό· τότε είδαν οι άνθρωποι το Άγιο Πνεϋμα «ωσεί περιστεράν ερχόμενον επ’ αυτόν».
Καθώς ακούμε στο Ευαγγέλιο, ο Ιησούς Χριστός είπε: «όποιος πιστεύει σε μένα… ποταμοί ζωντανοί νερού θα τρέξουν από την καρδιά του». Κι ο ευαγγελιστής Ιωάννης, που μας παραδίδει αυτό το λόγο, προσθέτει και εξηγεί· « Το είπε αυτό για το Πνεύμα που θα έπαιρναν εκείνοι που θα πίστευαν σ’ αυτόν». Την ημέρα της Πεντηκοστής, εκπληρώθηκε ο λόγος του Ιησού Χριστού. Σαν φωτιά ήρθε στους Αποστόλους το Άγιο Πνεύμα και ποταμός ξεχύθηκε από το στόμα τους ο λόγος και κήρυτταν «τα μεγαλεία του Θεού». Ποταμούς αναβλύζουν τα ρείθρα του Αγίου Πνεύματος κι αρδεύουν και ζωογονούν όλη την κτίση, καθώς το ψάλλουμε στο γνωστό τροπάριο· «Αγίω Πνεύματι αναβλύζει τα της χάριτος ρείθρα, αρδεύοντα άπασαν την κτίσιν προς ζωογονίαν ».
Όταν με το άγιο Βάπτισμα γινόμαστε παιδιά της Εκκλησίας, τότε και σφραγιζόμαστε με τη σφραγίδα της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος. Παίρνουμε το σημάδι πως είμαστε χριστιανοί, πως μέσα μας έχουμε το Πνεύμα του Θεού. Εκείνο είναι η δροσιά, που ποτίζει τη ψυχή μας· εκείνο είναι η φωτιά, που μας καθαρίζει τη συνείδηση· εκείνο είναι το φως, που μας φωτίζει το λογισμό. Μα δεν είναι τρόπος για να πούμε για όλες τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος… Ο απόστολος Παύλος σε μια του επιστολή γράφει για εννέα αρετές του χριστιανού ανθρώπου, που τις γεννάει μέσα μας το Άγιο Πνεύμα. Η αγάπη, η χαρά και η ειρήνη· η μακροθυμία, η τιμιότητα κι η καλωσύνη· η πίστη, η πραότητα κι η εγκράτεια είναι ο εννεάριθμος καρπός του Αγίου Πνεύματος, εννιά κλωνάρια αγιοσύνης, πού φυτρώνουν από μια ρίζα. Καθώς άφθονο το νερό ξεχύνεται από τις πηγές και ποτίζει το πρόσωπο της γης, έτσι σαν ποταμός ξεχύνεται το Άγιο Πνεύμα και ζωογονεί την Εκκλησία. Η Εκκλησία, καθώς γράφει ο Απόστολος, είναι το «γεώργιον» δηλαδή το χωράφι του Θεού, που αρδεύει το Άγιο Πνεύμα. Καθώς το ψάλλουμε σήμερα, το Άγιο Πνεύμα «όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας», που είναι θεσμός ιεροσύνης. Γιατί η Εκκλησία είναι ιεροσύνη· όλα στην Εκκλησία είναι ιεροσύνη. «Βασίλειον ιεράτευμα» είναι η Εκκλησία, καθώς γράφει ο Απόστολος, δηλαδή ένα βασίλειο, στο οποίο όλοι είμαστε ιερείς, σφραγισμένοι με τη σφραγίδα και το σημάδι του Αγίου Πνεύματος· μετά τη βάπτιση ο λειτουργός ιερέας μας σφραγίζει και λέει· «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου. Αμήν».
Άλλος πνευματικός θεσμός δεν υπάρχει έξω από την Εκκλησία, κι ας λέγονται πολλοί θεσμοί πνευματικοί. Πολλοί άνθρωποι, πολλές δραστηριότητες, πολλοί θεσμοί λέγονται πνευματικοί, μα στ’ αλήθεια ένας πνευματικός θεσμός υπάρχει· η Εκκλησία. Έξω από την Εκκλησία είναι το πνεύμα της πλάνης, «ο καλούμενος διάβολος και ο σατανάς, ο πλανών την οικουμένην όλην», καθώς είναι γραμμένο στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, και καθώς πάλι ο ίδιος Ευαγγελιστής γράφει, ότι έξω από την Εκκλησία «ο κόσμος όλος εν τω πονηρώ κείται». Κι αυτή είναι η ευθύνη των ανθρώπων, που λένε πως είναι και θέλουν να είναι η Εκκλησία – μήπως από απροσεξία μας και πλανεμένη γνώμη ανοίγαμε τις πόρτες και βάζουμε μέσα στην Εκκλησία και στη ζωή μας το πνεύμα του κόσμου. Η Εκκλησία, ξεκινώντας από την κοινωνία των προσώπων της Αγίας Τριάδας και από την ουράνια πολιτεία των Αγγέλων και των Αγίων, κατεβαίνει και είναι μέσα στον κόσμο η αδελφότητα των χριστιανών, εκείνων που έχουν «την σφραγίδα του Θεού επί των μετώπων». Η Εκκλησία είναι μέσα στον κόσμο, μα ο κόσμος με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να είναι μέσα στην Εκκλησία. Ο πνευματικός θεσμός της Εκκλησίας μέσα στον κόσμο προσλαμβάνει και μεταμορφώνει τον κόσμο· μα ο κόσμος μπαίνοντας μέσα στην Εκκλησία δεν έχει να της προσφέρει παρά το πνεύμα της πλάνης και το φρόνημα της σάρκας.
Όταν λέμε πως η Εκκλησία είναι θεσμός του Αγίου Πνεύματος, με άλλη έκφραση εννοούμε πως η Εκκλησία είναι θεσμός θεοκίνητος. Ό,τι γίνεται μέσα στην Εκκλησία, και δεν γίνεται τίποτα χωρίς τα χέρια και πάντως χωρίς την παρουσία ή τη γνώμη των ιερέων, γίνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, όπου δεν είναι ιερέας, όπου δεν είναι αγία Τράπεζα, όπου δεν είναι επιτραχήλιο και ευλογία, έχουμε οτιδήποτε άλλο, αλλά δεν έχουμε Εκκλησία. Την παρουσία του Αγίου Πνεύματος «ου είσι δύο ή τρεις συνηγμένοι» και την βεβαιότητα ότι η σύναξη αυτή είναι «εν τω ονόματι» του Ιησού Χριστού, τα εξασφαλίζει μόνο η παρουσία ή, η γνώμη του ιερέα. Το Άγιο Πνεύμα, που ήρθε σαν φωτιά από τον ουρανό την ημέρα της Πεντηκοστής, αυτό καίει και καθαρίζει, φωτίζει και στηρίζει, αναγεννά και σώζει. Το Άγιο Πνεύμα, που εκπορεύεται από τον Πατέρα και πέμπεται στον κόσμο από τον Υιό, σαν η ψυχή στον άνθρωπο, είναι η ψυχή και η ζωή της Εκκλησία, η πηγή της αγιοσύνης, η παρουσία του Θεού μέσα στην Εκκλησία και πάνω από τον κόσμο, σαν τότε στη δημιουργία, που η γη ήταν αόρατη και ακατασκεύαστη «και σκότος επάνω της αβύσσου, και πνεύμα Θεού επεφέρετο επάνω του ύδατος». Πάνω από τον ανήλιαγο και σκοτεινό κόσμο, όπως τότε, έτσι και τώρα απλώνεται το Πνεύμα του Θεού.
Αλλά πιο κοντά και πιο προσωπικά, παράκλητος και παρηγοριά μας, το Άγιο Πνεύμα μένει μέσα στην Εκκλησία και είναι «το της αληθείας Πνεύμα, το της υιοθεσίας χάρισμα, ο αρραβών της μελλούσης κληρονομιάς, η απαρχή των αιωνίων αγαθών, η ζωοποιός δύναμις, η πηγή του αγιασμού». Επαναλαμβάνουμε στη μυσταγωγική τους ιερότητα και γλώσσα τα λόγια αυτά της θείας Λειτουργίας, που είναι η μυστική πραγματικότητα της πίστεως μας. Και καταλήγουμε στον ύμνο της Πεντηκοστής, που με αυτόν αρχίζει κάθε ιερή Ακολουθία της Εκκλησίας και που είναι η προσευχή όλης της ζωής μας προς το Πανάγιο Πνεύμα. «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών». Αμήν.
( ο Σ.Κ.Δ. «Ο Λόγος του Θεού»)
