Οι κατά καιρούς εκρήξεις τους, έχουν προκαλέσει από τις πιο σημαντικές αλλαγές στη περιοχή, αφού εκσφενδονίστηκαν τεράστιες μάζες τέφρας, ελαφρόπετρας και στάχτης σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων, ενώ παλιρροιακά κύματα μεγάλου ύψους κατέστρεψαν γύρω περιοχές. Ειδικά τοστην περίπτωση της Σαντορίνης, έρευνες έχουν συσχετίσει τις κατά καιρούς εκρήξεις της με την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού, τη χαμένη Ατλαντίδα και τις πληγές του Φαραώ.
Οι καλντέρες των δύο νησιών είναι από τις μεγαλύτερες του κόσμου και στους κρατήρες των ηφαιστείων τους βγα
ίνει έντονα στην ατμόσφαιρα μυρωδιά απο θειάφι δημιουργώντας κρυστάλλους, απόδειξη ότι τα ηφαίστεια είναι ενεργά.Η καλντέρα της Σαντορίνης (η μεγαλύτερη παγκοσμίως) είναι ένας θαλάσσιος κόλπος με διάμετρο περίπου 11 χιλιόμετρα κι ύψος 300m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Δημιουργήθηκε από μεγάλη έκρηξη πριν από 4.000χρ όταν ένας θόλος από μάγμα ανατινάχτηκε και κατέρρευσε συμπαρασύροντας το κεντρικό τμήμα του νησιού, το οποίο βυθίστηκε, σχηματίζοντας έτσι το μισοφέγγαρο. Στο κέντρο βρίσκονται οι δύο ηφαιστειακές νησίδες «Παλιά Καμμένη» και «Νέα Καμμένη» με αρκετούς κρατήρες, εκ των οποίων οι μεγαλύτεροι: «Δάφνη» (διάμετρος περίπου 300m, βάθος περίπου 30m) και «Γεώργιος» (διάμετρος περίπου 200m, βάθος περίπου 30m).
Από την άλλη η καλντέρα της Νισύρου είναι μια κοιλάδα με διάμετρο περίπου 4 χιλιόμετρα κι ύψος 650m. Δημιουργήθηκε και αυτή από μεγάλη έκρηξη πριν από 15.000χρ όταν μάγμα και ελαφρόπετρα δημιούργησαν μια κορυφή στο ηφαίστειο, η οποία (όπως και της Σαντορίνης) ανατινάχτηκε και κατέρρευσε δημιουργώντας την κοιλάδα με περιφερειακούς θόλους. Στην κοιλάδα υπάρχουν αρκετοί κρατήρες εκ των οποίων οι μεγαλύτεροι: «Στέφανος» (διάμετρος περίπου 330 μέτρα, βάθος 30 μέτρα) και «Πολυβώτης» (διάμετρος περίπου 270 μέτρα, βάθος 30 μέτρα).
Τα ηφαίστεια έχουν επηρεάσει τη μορφολογία των δύο νησιών αφού έχουν ηφαιστειογενή πετρώματα (ελαφρόπετρα, θειάφι, σκουριές, χοχλάκοι, ποζολάνη) και γεωθερμικά πεδία. Επίσης χαρακτηριστικές είναι οι απυριές τους (σημεία με ροή ζεστού αέρα σαν φυσική σάουνα) καθώς και οι θερμομεταλλικές πηγές ζεστών νερών από 30-60 C (Σαντορίνη: περιοχές Πλάκα - Αθέρμι Χριστού - Βλυχάδα & Νίσυρος: περιοχές Λουτρά - Θερμιανή - Αυλάκι).
Οι τελευταίες εκρήξεις της Σαντορίνης έγιναν: 1925, 1928, 1939, 1950 και της Νισύρου: 1871, 1877, 1888, 1930. Και τα δύο ηφαίστεια παρακολουθούνται από ομάδες επιστημόνων με ολοκληρωμένα συστήματα μελέτης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Ειδικά δε της Σαντορίνης από το I.M.Π.Η.Σ. (http://ismosav.santorini.net/index.php?id=373&L=1).
Η Σαντορίνη και η Νίσυρος (μαζί με τα ηφαίστεια των Μεθάνων και της Μήλου) αποτελούν το "Ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου".
http://kallistorwntas.blogspot.com/2010/03/blog-post_1254.html
