Κριτική στην πρακτική του μητροπολίτη Νικοπόλεως π. Μελετίου, να συνεχίσει την τέλεση της δημόσιας λατρείας με μεταγλωττισμένα κείμενα αλλά και στο περιεχόμενο του πρόσφατα εκδοθέντος βιβλίου του «Μέθεξη ή κατανόηση;» ασκεί ο μητροπολίτης Ηλείας π. Γερμανός. Μέσα από μια μακροσκελή ανακοίνωση που ανήρτησε στην ιστοσελίδα της μητρόπολης Ηλείας ο π. Γερμανός εκθέτει το ιστορικό και τις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου για τη μεταγλώττιση των λειτουργικών κειμένων και στη συνέχεια προχωρά στην κριτική των απόψεων του μητροπολίτη Νικοπόλεως στο βιβλίο του «Μέθεξη ή κατανόηση;».
Ακολουθεί η ανακοίνωση του μητροπολίτη Ηλείας Γερμανού.
Ιστορικόν.
1. Ως γνωστόν ο Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως π. Μελέτιος από ολίγου χρόνου προέβη εις την μεταγλώττισι των κειμένων ( ευχών, ύμνων και αγιογραφικών περικοπών) της έκπαλαι χρησιμοποιουμένης θείας Λατρείας της Εκκλησίας μας και αυτοβούλως τα εισήγαγε εντός της δημοσίας θείας Λατρείας στην Επαρχία του. Τούτο, ως ήτο φυσικόν, εδημιούργησε ποικίλες αντιδράσεις Πιστών, Θεολόγων, εκκλησιαστικών προσώπων, Αρχιερέων και της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, ήτις και κατά την Συνεδρία της 14-4-2010 απεφάσισε τα εξής·
«Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, ύστερα από διάφορα κείμενα που κατατέθηκαν στην Ιερά Σύνοδο για την μετάφραση των λειτουργικών κειμένων, άκουσε την εισήγηση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης κ. Ανδρέα, που του είχε ανατεθεί από προηγούμενη Συνεδρία, και εν συνεχεία δέχθηκε διευκρινήσεις του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Μελετίου για το θέμα αυτό από την πρακτική που γίνεται στην Ιερά Μητρόπολή του. Ακολούθως έγινε ευρύτατη συζήτηση, κατά την οποία, λόγω της σοβαρότητος του θέματος, τοποθετήθηκαν όλοι οι Αρχιερείς, οι οποίοι εξέφρασαν τις απόψεις τους μέσα από την θεολογική τους γνώση και την ποιμαντική τους αγωνία. Το θέμα αποδεσμεύθηκε από την πρακτική που τηρείται στην Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης και αντιμετωπίσθηκε γενικά, από πλευράς θεολογικής, λειτουργικής και ποιμαντικής. Κοινό σημείο των συζητήσεων ήταν ότι η Ορθόδοξη Λατρεία και δη η θεία Λειτουργία είναι ένας μεγάλος λειτουργικός πλούτος, τον οποίο μας παρέδωσαν οι Άγιοι Πατέρες και όλη η διαχρονική παράδοση, όπως θαυμάζεται από τους ετεροδόξους, σε συνδυασμό με την ποιμαντική προσπάθεια μυήσεως των πιστών στα γινόμενα και τελούμενα της Θείας Λατρείας. Μετά την ολοκλήρωση των συζητήσεων η Διαρκής Ιερά Σύνοδος κατέληξε στα εξής:
Η Λατρεία της Εκκλησίας και μάλιστα η θεία Λειτουργία, αποτελούν το κέντρο της Εκκλησιαστικής ζωής, την καρδιά της Εκκλησίας, γι’ αυτό και κάθε προσέγγιση σε αυτήν πρέπει να γίνεται με βαθύτατο σεβασμό. Δεν πρόκειται μόνο για μία λογική κατανόηση, αλλά για μύηση στο «πνεύμα» της, για ένωση των Χριστιανών με το Χριστό. Γι’ αυτό η Διαρκής Ιερά Σύνοδος εμμένει στην παράδοση του γλωσσικού ιδιώματος του παραδεδομένου τρόπου τελέσεως της θείας Λειτουργίας και των Ιερών Μυστηρίων. Οιαδήποτε μετάφραση λειτουργικών κειμένων μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ενότητα της Εκκλησίας.
Επειδή στην Εκκλησία όλα πρέπει να γίνονται «ευσχημόνως και κατά τάξιν» και τον αρμόδιο λόγο έχει η Ιερά Σύνοδος, γι’ αυτό ο Αρχιερεύς που ενδεχομένως έχει έναν ειδικό λόγο αναγνώσεως κάποιων κειμένων σε μετάφραση, θα πρέπει να λαμβάνει άδεια από την Διαρή Ιερά Σύνοδο.
Το θέμα όμως αυτό θα συνεχισθεί να συζητείται στις αρμόδιες Συνοδικές Επιτροπές, σε Συνέδρια που θα διοργανωθούν για τον σκοπό αυτόν, σε συνεργασία με τις Θεολογικές Σχολές και όταν ωριμάσει η συζήτηση, και κριθεί αναγκαίο, θα εισαχθεί στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία είναι το ανώτατο όργανο διοικήσεως της Εκκλησίας, προκειμένου να αντιμετωπισθεί Συνοδικώς».
Παρά ταύτα ο Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως π. Μελέτιος χωρίς την άδεια της Ιεράς Συνόδου συνεχίζει την τέλεσι της δημοσίας Λατρείας με μεταγλωττισμένα κείμενα, με αποτέλεσμα να συνεχίζωνται και οι κατά της πράξεως αυτής αντιδράσεις.
2. Προς υπεράσπισι της ακολουθουμένης αυτής πράξεώς του ο άγιος Νικοπόλεως εξέδωκε το κρινόμενο σήμερα βιβλίο του, που ευγενώς μου απέστειλε ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ, και όπως ο ίδιος γράφει στο προς εμέ Σημείωμά του, το βιβλίο του τούτο σκοπό έχει να δώση απάντησι στα ερωτήματα· «-Χρειάζεται να κατανοούμε τον λόγο του Θεού ή ΟΧΙ;
- Τι το ζητούμενο; Μέθεξη ή κατανόηση;».
Όμως το δημιουργηθέν με τις πράξεις του αγίου Νικοπόλεως εκκλησιαστικόν πρόβλημα δεν είναι το περιεχόμενο των παραπάνω ερωτημάτων. Αυτά είναι θέματα, στα οποία δεν διαφωνούμε. Και μέθεξη χρειάζεται και κατανόηση της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών κειμένων καλόν είναι να υπάρχη. Το πρόβλημα είναι αν στις ημέρες μας πρέπει να γίνουν μεταγλωττίσεις των κειμένων της Λατρείας μας (ευχών, ύμνων και αγιογραφικών περικοπών) και εάν ναι, ποίον εκκλησιαστικόν όργανον είναι αρμόδιον να εγκρίνη την εισαγωγή των μεταγλωττισμένων κειμένων στην δημόσια λατρεία. Σ’ αυτά τα ζητήματα πρέπει να μας δώση σαφή απάντησι ο άγιος Νικοπόλεως και όχι στο ψευτοδίλημμα Μέθεξη ή κατανόηση.
3. Όμως και το βιβλίο τούτο του αγίου Νικοπόλεως κινείται σε μη ορθή βάσι. Δια τούτο προβαίνω σε μια σύντομη αντίκρουσι των κυριωτέρων λανθασμένων θέσεων του βιβλίου τούτου του Σεβασμιωτάτου, δια να γίνη διάλογος και δια να μη γράφει· «Με ρώτησαν ποτέ, αν αυτά που μου αποδίδουν με εκφράζουν» (Πρόλογος, σελ. 5)1
Β΄
Κριτική απόψεων τινών του αγίου Νικοπόλεως στο βιβλίο του· Μέθεξη ή κατανόηση;
1. Θα αρχίσω από τον τίτλον του βιβλίου του· Μέθεξη ή κατανόηση; Δια να παρατηρήσω, ότι απ’ όσα γνωρίζω ΟΥΔΕΙΣ από τους σοβαρούς μελετητές του εμφανισθέντος προβλήματος έθεσε εις τον άγιον Νικοπόλεως τα ερωτήματα, ως ο ίδιος τα αναγράφει: <<Μέθεξη ή κατανόηση; ! Λατρεία ή νοησιαρχία; ( ! ) Και με το ακόμη πιο άθλιο δίλημμα, τάχα απάντησή τους: Μέθεξη, ΟΧΙ νοησιαρχία!>>. Αυτά είναι συμπεράσματα του αγίου Νικοπόλεως. Όμως το πρόβλημα, επαναλαμβάνω, δεν είναι το ψευτοδίλημμα <<Μέθεξη ή κατανόηση;>>, -αυτά χρειάζονται και τα δύο - αλλ’ εάν στις ημέρες μας είναι πρέπον και ποιμαντικώς ωφέλιμον να γίνη μεταγλώττισις των ιερών Ακολουθιών (ευχών, ύμνων και αγιογραφικών αναγνωσμάτων) και εισαγωγής αυτών σήμερα στην κοινή λατρεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.
2. Ο Σεβασμιώτατος άγιος Νικοπόλεως ισχυρίζεται, ότι προέβη στην μεταγλώττισι των κειμένων της Λατρείας μας, διότι ο Λαός μας δεν κατανοεί στις ημέρες μας τις ελληνικές λέξεις της ορθοδόξου Λατρείας μας, καίτοι είναι λέξεις τις οποίες ο Λαός μας χρησιμοποιεί στην ομιλία του και σήμερα, όπως ομολογεί και ο ίδιος ο άγιος Νικοπόλεως.
Γράφει· «η Ελληνική γλώσσα είναι μία» ( σελίδα 43). Εν τούτοις όμως στο βιβλίο του ο άγιος Νικοπόλεως χρησιμοποιεί τον δια πολλούς ακατανόητον ξενόγλωσσο όρο expressis verbis και μάλιστα τον θέτει στο στόμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού (σελίδα 69). Ερωτώ τον άγιον Νικοπόλεως· Διατί εχρησιμοποίησε τον ξενόγλωσσον τούτον όρον; Πώς συμβιβάζεται η προσπάθειά του να μεταγλωτίσση τα γραμμένα στα ελληνικά κείμενα της Ορθοδόξου Λατρείας μας δια να τα καταλαβαίνη ο Λαός μας και συγχρόνως αυτός ελληνικά γράφοντας να χρησιμοποιή ξενόγλωσσον όρον, ακανόητον δια τους πολλούς;
3. Στον Πρόλογό του ο άγιος Νικοπόλεως γράφει· «... απαντώ με βάσει μόνο τα οδηγητικά λόγια των αγίων μας» (Σελίδα 6). Όμως δια να στηρίξη τις απόψεις του ο άγιος Νικοπόλεως:
Επικαλείται πολλάκις τον Ωριγένη (σελίδες 9,10,13, κ.λ.π.). Αλλά ο Ωριγένης, όπως όλοι γνωρίζουμε, όχι μόνον δεν είναι άγιος της Εκκλησίας μας, αλλά έχουν καταδικασθεί υπό της Ε' Οικουμενικής Συνόδου επισήμως και οι κακοδοξίες του. Και
Δια να στηρίξη τις απόψεις του παρερμηνεύει κείμενα Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας, όπως του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννου του Δαμασκηνού, αλλά και της Αγίας Γραφής ως εν συνεχεία θα παρατηρήσω.
Εις τα συμπεράσματά του συμπεραίνει ο άγιος Νικοπόλεως· «πρώτα αποκτάμε γνώση και επίγνωση· και μετά ακολουθεί - καρπός της η πίστη· η βαθειά και δυνατή πίστη». «Η ζωή της πίστης, η ζωή εν Χριστώ, απαιτεί σε κάθε μας βήμα πιο δυνατή και πιο δυναμική αναφορά στο αρχικό «σημείον εις έκπληξιν» και μια όλο και πιο βαθειά λογική αναζήτηση». «Τότε η πίστη γίνεται λογική , δυνατή, ακλόνητη, ριζωμένη πίστη στον και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς· Ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος». (Συμπεράσματα, σελίδες 106 και 107).
Ταύτα θεωρώ λανθασμένες θέσεις του αγίου Νικοπόλεως. Διότι άλλο είναι πίστις , άλλο λογική επεξεργασία και κατανόησις εννοιών ή πραγμάτων και άλλο γνώσις - εμπειρία. Όπως επίσης· Πρώτα πιστεύεις στο <<σημείον>> του Θεού, μετά το ζεις και έπειτα έρχεται κάποια γνώση. Δηλαδή στην ζωή του θεουμένου ανθρώπου πρώτα είναι η πίστις· Έπειτα ακολουθούν η μέθεξις και η μερική γνώσις, και όχι το αντίθετον, ως ανωτέρω υποστηρίζει ο άγιος Νικοπόλεως. Ο Απόστολος Παύλος μας διαβεβαιοί· <<Βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι. Τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον· άρτι γινώσκω εκ μέρους, τότε δε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην. . .>> (Α' Κορινθίους ΙΓ 12-13).
Θα περιορισθώ σε δύο μόνο επίκαιρα παραδείγματα· Ο ευγνώμων ληστής, σ’αυτήν την θέσι που ευρίσκετο, ποίαν λογικήν επεξεργασία πρόλαβε να κάνη στα <<σημεία>> του Θεού, ώστε να πη το <<Μνήσθητί μου Κύριε όταν έλθης εν τη βασιλεία Σου>> και να εισέλθη αυθημερόν πρώτος στον Παράδεισο; Το ίδιο και ο Εκατόνταρχος. Ποιά λογική επεξεργασία πρόλαβε να κάνη; Απλώς επίστευσαν στην Θεότητα του Εσταυρωμένου Ιησού και η πίστις τους ελογίσθη εις δικαιοσύνην. Τότε ήλθε η μέθεξις και κάποια γνώσις. Αντιθέτως· Η λογική τους άλλους, ακόμη και αυτούς τους Μαθητάς, τους απομάκρυνε από την αλήθεια και τους διεσκόρπισε.
5. Ο άγιος Νικοπόλεως δια να στηρίξη την άποψί του, ότι ο άνθρωπος πρώτα κάνη λογική επεξεργασία του «σημείου» και μετά το αποδέχεται, χρησιμοποιεί χωρίον του Μ. Βασιλείου περί της ουσίας και των ενεργειών του Θεού (σελίδα 14). Όμως τούτο ουδεμίαν σχέσιν έχει με το υπ’ αυτού τεθέν και ερευνώμενον θέμα· Μέθεξη ή κατανόηση. Διά τον ίδιο λόγο λανθασμένα χρησιμοποιεί και το γνωστό χωρίον του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου περί της προσλήψεως υπό του Σαρκωθέντος προαιωνίου Λόγου του Θεού όλου του ανθρώπου (ψυχής ,νου και σώματος). Και τούτο πράττει δια να αποδείξη τάχα ότι αυτά ισχύουν και δι’ όσους στις <<ημέρες μας κατηγορούν την κατανόηση και ψάχνουν για μια <<δίχα λόγου και νοημάτων μέθεξη . . .>> (σελίδα 23). Χρησιμοποιή δε λανθασμένα το χωρίον τούτο του Αγίου Γρηγορίου ο άγιος Νικοπόλεως, διότι το θιγόμενο από τον άγιον Γρηγόριον ζήτημα στο αναφερόμενο χωρίον δεν είναι πώς οδηγείται ο άνθρωπος στον Θεό, αλλά τι ο Θεός Λόγος Σαρκωθείς προσέλαβε από τον άνθρωπον. Και βεβαίως προσέλαβε ολόκληρον τον άνθρωπον (ψυχήν, νουν και σώμα), αφού <<το απρόσληπτον και αθεράπευτον>>.
6. Ο Σεβασμιώτατος ισχυρίζεται ότι <<χωρίς γνώση σαφή και βαθειά, πίστη ΔΕΝ γίνεται>> (σελίδα 20). Και δια να στηρίξη την άποψί του αυτή φέρει ως παραδείγματα·
α . Τον Πατριάρχη Αβραάμ . Γράφει ο άγιος Νικοπόλεως· <<Εδέχθη επίσκεψη του Κυρίου. Ο Κύριος του μίλησε. Και του έδωκε <<σημείον εις έκπληξιν>>. Ο Αβραάμ το αντιμετώπισε θετικά. Και επίστευσε τω Θεώ. Δηλαδή υπάκουσε. Αυτό έχει εξαιρετική σημασία. Γιατί ο Θεός μετά του ζήτησε θυσία με πολύ οδυνηρές γι’ αυτόν συνέπειες. Και ο Αβραάμ το ζύγισε και ενώ είχε την ευχέρεια να διακριθή <<τη απιστία>>, να το αφήσει στην άκρη, εκείνος <<ενεδυναμώθη τη πίστει>> (Ρωμ. 4,20 )· και επίστευσε (υπάκουσε ) στον Θεό· δηλαδή εδέχθη την δωρεά του Θεού, μετά από λογική εκ μέρους του κατανόησή της>> (σελίδα 20).
Ὅμως εμείς διαβάζουμε στην Αγία Γραφή·
<<Πίστει προσήνεγκεν Αβραάμ τον Ισαάκ πειραζόμενος . . .
Πίστει περί των μελλόντων ευλόγησεν Ισαάκ και τον Ιακώβ. . .
Πίστει Ιακώβ αποθνήσκων . . .
Πίστει Ιωσήφ . . .
Πίστει Μωϋσής μέγας γενόμενος ηρνήσατο λέγεσθαι υιός θυγατρός Φαραώ...
...ούτοι πάντες δια πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, ειργάσαντο δικαιοσύνην, επέτυχον επαγγελιών, έφραξαν στόματα λεόντων, έσβεσαν δύναμιν πυρός , έφυγον στόματα μαχαίρας , ενεδυναμώθησαν από ασθενείας, εγενήθησαν ισχυροί εν πολέμω, παρεμβολάς έκλιναν αλλοτρίων· έλαβον γυναίκες εξ αναστάσεως τους νεκρούς αυτών· άλλοι δε ετυμπανίσθησαν, ου προσδεξάμενοι την απολύτρωσιν, ίνα κρείττονος αναστάσεως τύχωσιν· έτεροι δε εμπαιγμών και μαστίγων πείραν έλαβον, έτι δε δεσμών και φυλακής· ελιθάσθησαν, επρίσθησαν, επειράσθησαν, εν φόνω μαχαίρας απέθανον, περιήλθον εν μηλωταίς, εν αιγείοις δέρμασιν, υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ων ουκ ην άξιος ο κόσμος, εν ερημίαις πλανώμενοι και όρεσι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης. Και ούτοι πάντες μαρτυρηθέντες δια της πίστεως ουκ εκομίσαντο την επαγγελίαν, του Θεού περί ημών κρείττόν τι προβλεψαμένου, ίνα μη χωρίς ημών τελειωθώσι>>2 (Εβραίους ΙΑ 16-38).
Τώρα ποία λογική κατανόησι έδειξε ο Αβραάμ στον λόγο του Θεού στο «σημείο» - εντολή Του να θυσιάση το μονάκριβο παιδί του και οι άλλοι αναφερθέντες άγιοι, δεν το καταλαβαίνω. Ας μας το εξηγήση περισσότερον ο άγιος Νικοπόλεως και ας το στηρίξη ορθά στην Αγία Γραφή και τους Πατέρας.
7. Ο άγιος Νικοπόλεως δια να στηρίξη την άποψί του, ότι ο Αβραάμ <<εδέχθη την δωρεά του Θεού, μετά από λογική εκ μέρους του κατανόησή της . Το αποδέχθηκε σαν προσωπική του επιλογή. Το δέχθηκε με νου, κρίση, βούληση, καρδιά, επιλογή, απόφασή του . . .>>, παραπέμπει στο Ρωμαίους 4,1-24 (σελίδα 20 τέλος και αρχή της 21).
Όμως ολόκληρο το κεφάλαιον τούτο αντιθέτως υπερτονίζει όχι την λογικήν επεξεργασίαν της εντολής του Θεού, αλλά την πίστιν του Αβραάμ σ’ αυτήν. Ο αείμνηστος Παναγιώτης Τρεμπέλας στο Υπόμνημα της προς Ρωμαίους επιστολής του έχει την εξής επικεφαλίδα δια τα Κεφάλαια Α 18-ΙΑ 36: ΔΙΑ ΠΙΣΤΕΩΣ ΔΙΚΑΙΩΣΙΣ. Δια δε το Κεφάλαιον Δ 1-25 έχει την επικεφαλίδα: β Η πίστις αρχή της δικαιώσεως και του Αβραάμ. Με αστερίσκον δε σε υποσημείωσι επεξηγή τα εξής· <<Αποδεικνύει εις τους σ. 1-12 ότι ο Αβραάμ οφείλει την δικαίωσίν του εις την πίστιν· εις τους σ. 13-16 ότι η κληρονομιά του κόσμου εδόθη ως επαγγελία εις τον Αβραάμ ανεξαρτήτως της τηρήσεως του νόμου· και εις τους σ. 17-22 ότι και το σπέρμα αυτό είναι καρπός της πίστεως. Ούτω δικαίωσιν, κληρονομίαν και απογόνους έλαβεν ο Αβραάμ δια της πίστεως.>> (Υπόμνημα στην προς Ρωμαίους , σελίδες 40 και 72).
Χαρακτηριστικοί είναι επίσης οι λόγοι του Αποστόλου Παύλου στο Α' Κεφάλαιο της προς Ρωμαίους επιστολής. Γράφει δια τους Εθνικούς· <<γνόντες τον Θεόν ουχ ως Θεόν εδόξασαν ή ευχαρίστησαν, αλλ’ εματαιώθησαν εν τοις διαλογισμοίς αυτών, και εσκοτίσθη η ασύνετος αυτών καρδία· φάσκοντες είναι σοφοί εμωράνθησαν, και ήλλαξαν την δόξαν του αφθάρτου Θεού εν ομοιώματι εικόνος φθαρτού ανθρώπου και πετεινών και τετραπόδων και ερπετών. Διο και παρέδωκεν αυτούς ο Θεός εν ταις επιθυμίαις των καρδιών αυτών εις ακαθαρσίαν του ατιμάζεσθαι τα σώματα αυτών εν αυτοίς, οίτινες μετήλλαξαν την αλήθειαν του Θεού εν τω ψεύδει, και εσεβάσθησαν και ελάτρευσαν τη κτίσει παρά τον κτίσαντα, ος εστιν ευλογητός εις τους αιώνας · αμήν>> (Ρωμαίους Α 21-25).3 Πράγματι δια της λογικής ο άνθρωπος δεν μπορεί να οδηγηθή στον Θεό.
Αλλ’ ο άγιος Νικοπόλεως προχωράει έτι περισσότερον. Όχι μόνον παρερμηνεύει το νόημα των λόγων του Αποστόλου Παύλου, αλλά συγχρόνως παραχαράσσει και αλλοιώνει και το ίδιο το κείμενο της προς Ρωμαίους Επιστολής. Αλλοιώνει το συμπέρασμα του Αποστόλου Παύλου. Δηλαδή· Ενώ ο Απόστολος Παύλος συμπεραίνει, ότι επειδή ο Αβραάμ επίστευσε στον Θεό, ο Θεός τον εδικαίωσε, ο άγιος Νικοπόλεως αλλάζει το ρήμα <<επίστευσε>> και βάζει το ρήμα <<δέχτηκε με νου, διάνοια, κρίση, βούληση, καρδιά, επιλογή, απόφασί του>> και ότι τούτο <<ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνην>>. Δια να φανή καλύτερα η παρανόησις, αλλά και η παραχάραξις του κειμένου, παραθέτω κατωτέρω τα δύο κείμενα:
Ο Αποστόλος Παύλος γράφει προς τους Ρωμαίους· <<Τι γαρ η γραφή λέγει; Επίστευσε δε Αβραάμ τω Θεώ και ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνην>> (Ρωμαίους Δ 3). Όμως ο άγιος Νικοπόλεως εν γνώσει του πλέον, αντιστρέφων το χωρίον και το νόημα αυτού, γράφει· <<Δηλαδή εδέχθη (ο Αβραάμ) την δωρεά του Θεού, μετά από λογική εκ μέρους του κατανόησή της. Και το αποδέχθηκε σαν προσωπική του επιλογή. Το δέχθηκε με νου, διάνοια, κρίση, βούληση, καρδιά, επιλογή, απόφασή του. Και <<ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνην (Ρωμ. 4, 1 -24 )>>.
8. Ο άγιος Νικοπόλεως δια να στηρίξη την γνώμη του, ότι η λογική κατανόησι οδηγεί στην πίστι, αναφέρει και το παράδειγμα του Σαούλ - Αποστόλου Παύλου. Γράφει και πάλιν ο άγιος Νικοπόλεως· <<Πορευόμενος εις Δαμασκόν, <<είδεν ουρανόθεν φως περιλάμψαν αυτόν>>. Και είδε τον Χριστό. Και άκουσε τον λόγο Του. Και του έγινε δίλημμα! Και τον επεξεργάστηκε. Και κατέληξε στο συμπέρασμα - πορεία ζωής: <<ουκ εγενόμην απειθής τη ουρανίω οπτασία>> ( Πραξ. 26, 19). Επάλαιψε ανάμεσα στην πίστη (=υπακοή ) και στην <<απείθεια>> (=ανυπακοή). Και σαν λογικό ον, έκαμε λογική ανατομία στην ουράνια οπτασία - εμπειρία του· και την εδέχθη, κατά επιλογή του, θετικά. Πραξ. 26,12- 19>> (σελίδα 21).
Όμως ότι ο Απόστολος Παύλος απεδέχθη ελευθέρως την πρόσκλησι του Θεού, είναι ορθόν. Αλλ’ όχι και ότι «σαν λογικό ον, έκαμε λογική ανατομία στην ουράνια οπτασία - εμπειρία του ....». Γιατί ευλόγως θα διερωτηθή κανείς· Αφού ο Παύλος είναι λογικόν ον, την ίδια «λογική επεξεργασία» θα έκανε και ενωρίτερα, όταν εκρατούσε τα ιμάτια των λιθοβολούντων τον πρωτομάρτυρα Στέφανον. Όμως πώς αυτή η λογική επεξεργασία τότε δεν τον ωδήγησε εις μετάνοιαν, αλλά στο να ζητήση από τον Αρχιερέα του Ιερές επιστολές να μεταβή στην Δαμασκό δια να συλλάβη πάντας τους χριστιανούς και να τους οδηγήση δεσμίους στα Ιεροσόλυμα; Πως συμβαίνει, λοιπόν, η λογική επεξεργασία την μία φορά να οδηγή τον Παύλον εις κακότητα και εχθροπραξίες και την άλλην εις μετάνοιαν και αγαθοεργίες; Άρα κάτι άλλο, πέραν από την λογική επεξεργασία, είναι αυτό που ωδήγησε στην μεταστροφή τον Απόστολον Παύλον. Και αυτό είναι όχι η λογική επεξεργασία, αλλά η πίστις εις το <<σημείον>> . Είναι αυτό που γράφει σ’ άλλη σελίδα του βιβλίου του ο άγιος Νικοπόλεως · «Η αρχή της πορείας του ανθρώπου προς τον Χριστόν και προς την σωτηρία αρχίζει με μια πρώτη μέσα του έλλαμψη θείου φωτός ....» (σελίδα 76). ΝΑΙ, η έλλαμψη του θείου φωτός και η πίστις εις αυτό είναι αυτά που οδηγούν τον άνθρωπον στην μετάνοια και την σωτηρία. Και αυτό είναι το αληθινό νόημα της ευχής «Έλλαμψον εν ταις καρδίαις ημών ... το της Σης θεογνωσίας ακήρατον Φως και τους της διανοίας ημών διάνοιξον οφθαλμούς εις την των ευαγγελικών Σου κηρυγμάτων κατανόησιν», που μαζί με άλλες σχετικές ευχές μνημονεύει ο άγιος Νικοπόλεως στην σελίδα 22 του βιβλίου του, αλλά με άλλο νόημα. Άλλωστε ο Παύλος πριν ακόμη καλά – καλά καταλάβει τι συμβαίνει και πριν να αποδεχθή και υπακούση εις την εξ ουρανού φωνήν του Χριστού, ωνόμασε τον Ιησούν «Κύριον» και άρα «εαυτόν δούλον» του Χριστού, επεξηγεί ο ιερός Χρυσόστομος.4
9. Θα κάνω και μερικές ακόμη παρατηρήσεις στα γραφόμενα του αγίου Νικοπόλεως. Γράφει στην συνέχεια των παραπάνω λόγων του·
«Με ίδιο τρόπο αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος το όποιο «σημείον εις έκπληξιν», που του προσφέρει ο Κύριος. Το αναλύει λογικά. Και, ή το αποδέχεται, ή το απορρίπτει· κατά επιλογή δική του! Όπως έκαμαν και οι «εις Εμμαούς πορευόμενοι». Και ας μη ξεχνάμε ποτέ, ότι οι εμπειρίες, (τόσο οι μυστικές-πνευματικές, θείας προέλευσης, όσο και οι επίγειες), σαν γεγονότα, προκαλούν τον δέκτη τους σε μια επεξεργασία λογική, που απαιτεί, και μας επιβάλλει, να στρωθούμε με ρωμαλεότητα στην δουλειά, να στραφούμε προς τον Θεό. Η Στροφή μας προς τον Θεό, είναι, και λέγεται «μετάνοια», δηλαδή σωστά μυαλά, σωτηρία. Η στροφή μας προς τον Θεό, η μετάνοια, είναι η πιο λογική μας ενέργεια» (σελίδα 21).
Σ’ αυτά θα κάνω τις εξής παρατηρήσεις·
Πρώτη παρατήρησι. Ο άγιος Νικοπόλεως μεταξύ αυτών που «αναλύουν λογικά το σημείον εις έκπληξιν και ή το αποδέχεται ή το απορρίπτει· κατά επιλογή δική του», συγκαταλέγει και τους εις Εμμαούς πορευομένους δύο μαθητάς του Κυρίου. Όμως οι εις Εμμαούς πορευόμενοι δύο μαθηταί του Κυρίου ενώ σκέπτονται και συζητούν τα γενόμενα στην Ιερουσαλήμ· Ενώ έχουν τον Κύριον συνομιλούντα μαζί τους και ερμηνεύοντα τα των Γραφών δια τα πάθη και την ανάστασιν του Ιησού· Ενώ καίεται η καρδιά τους, τον Ιησούν δεν τον αναγνωρίζουν ούτε πιστεύουν στην Ανάστασί Του. Τον ανεγνώρισαν μόνον «εν τη κλάσει του άρτου». Τότε, και ΟΧΙ μετά από τις λογικές επεξεργασίες, «διηνοίχθησαν αυτών οι οφθαλμοί», επίστευσαν στην Ανάστασί Του και «αναστάντες αυτή τη ώρα επέστρεψαν εις Ιερουσαλήμ» (Λουκά ΚΔ 13-35).
Δεύτερη παρατήρησι. Ο άγιος Νικοπόλεως δέχεται ότι «οι μυστικές – πνευματικές, θείας προελεύσεως, όσο και οι επίγειες εμπειρίες προκαλούν τα ίδια αποτελέσματα στον άνθρωπον»! ! Τούτο όμως είναι απαράδεκτον. Ούτε ο ίδιος δεν δέχεται αυτό. Διότι γράφει ο άγιος Νικοπόλεως σε άλλη σελίδα του βιβλίου του· <<• Γνώσις δεν είναι μόνο η ψευδώνυμος γνώσις. • Ορθοδόξως δεν αποβάλλεται η γνώση και η νόηση, αλλά οι εσφαλμένες νοησιαρχικές μέθοδοι των απίστων>> (σελίδα 41 ).
Άρα η λογική επεξεργασία δεν οδηγεί πάντοτε στην αληθινή γνώσι, αλλά και στην ψευδώνυμη τοιαύτη, στις εσφαλμένες νοησιαρχικές μεθόδους των απίστων!
Τρίτη παρατήρησι. Γράφει ο άγιος Νικοπόλεως· Και <<οι θείας προελεύσεως εμπειρίες και οι γήινες προκαλούν τον δέκτη τους σε μια επεξεργασία λογική, που απαιτεί και μας επιβάλλει ... να στραφούμε προς τον Θεό>>. Σ’ αυτά παρατηρώ:
Πρώτον· Ότι ο ίδιος ο άγιος Νικοπόλεως: στην αρχή τούτων των λόγων του γράφει, ότι ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει λογικά <<το όποιο σημείον εις έκπληξη που του προσφέρει ο Θεός>>. Επομένως ΟΧΙ και τις γήινες εμπειρίες, όπως γράφει εδώ.
Δεύτερον· Εάν η λογική επεξεργασία επιβάλλει στροφή προς τον Θεό, τότε πού πάει η ελευθερία του ανθρώπου «να αποδεχθή το σημείον ή να το απορρίψη κατά επιλογή δική του», όπως πάλιν μόλις λίγο παραπάνω γράφει ο άγιος Νικοπόλεως;
Τρίτον· Πώς συμβαίνει η λογική επεξεργασία ενός και του αυτού «σημείου» άλλους να οδηγή στην απιστία και άλλους στην πίστι στον αληθινό Θεό, όπως συνέβη στον Σταυρό; Δηλαδή τον μεν βλάσφημον ληστήν, τους Γραμματείς κ.λ.π. να οδηγή σε απιστία, ενώ τον ευγνώμονα ληστή, τον εκατόνταρχον κ.λ.π. εις την πίστιν στον αληθινό Θεό;
Τετάρτη παρατήρησι. Ο άγιος Νικοπόλεως γράφει· «η στροφή προς τον Θεόν είναι και λέγεται μετάνοια, δηλαδή σωστά μυαλά, σωτηρία». Σαν να λέει δηλαδή· Όποιος κάνει λογική επεξεργασία των «σημείων», οδηγήται προς τον Θεό και επομένως μετανοεί και σώζεται. Τότε όμως θα πρέπει να συμπεράνουμε, ότι όλοι οι άλλοι, οι μη σωζόμενοι, δεν κάνουν λογική επεξεργασία των σημείων; Αλλά τούτο ούτε ο άγιος Νικοπόλεως δέχεται. Γιατί ο ίδιος γράφει, ότι όσοι απορρίπτουν τα σημεία, κάνουν «δική τους επιλογή», μετά από λογική επεξεργασία. Άρα υπάρχει και εδώ μεταξύ των λεγομένων του αγίου Νικοπόλεως αντίφασις.
Πέμπτη παρατήρησι. Ναι, η μετάνοια είναι η πιο ορθή και πιο ωφέλιμη πράξι του ανθρώπου. Και είναι όντως πράξις ελευθερίας. Όχι όμως ότι είναι αποτέλεσμα λογικής επεξεργασίας. Θα έλεγα είναι κόντρα στην λογική, αφού οδηγεί πολλάκις και σ’ αυτόν τον θάνατον του σώματος. Έτσι η μεταστροφή του Παύλου τον κάνει από διώκτη των χριστιανών σε διωκόμενον, ώστε αμέσως να κινδυνεύση και η ζωή του στην Δαμασκό. Η μετάνοια της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας την ωδήγησε να χάση τις χαρές της ζωής και να φθείρη δια της ασκήσεως το ωραίο σώμα της. Οι άγιοι τεσσαράκοντα μάρτυρες με το μαρτύριό τους πάνε κόντρα στην ανθρώπινη λογική και την φυσική αγάπη του ανθρώπου δια την ζωή.
10. Τέλος, δια να μείνω σ’ αυτά, ο άγιος Νικοπόλεως στο Δ' Κεφάλαιον του βιβλίου του ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΕΘΕΞΗ; γράφει· «Συμπέρασμα. Η όποια εμπειρία, όπως και αν επήλθε, ΔΕΝ αρκεί. Χρειάζεται νοητική επεξεργασία και εμβάθυνση. Αυτή οδηγεί στο μεγαλείο της πνευματικής ζωής και της προκοπής» ( σελίδα 59).
Όμως αυτά τα εξάγει ως συμπέρασμα από λόγους του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, τους οποίους παραπάνω έχει παραθέσει. Τους ξεναπαραθέτω και εγώ, δια να κρίνετε αν το παραπάνω συμπέρασμα του αγίου Νικοπόλεως μπορεί να εξαχθή από τους παρατιθεμένους λόγους του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.
Γράφει ο άγιος Νικοπόλεως· «4. Ο άλλος κολοσσός θεολογίας και ορθοδοξίας άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει επιγραμματικά : Εν τη μεταλήψει του Χριστού η αληθής γνώσις· δια της γνώσεως, η αγάπη· ...και γινωσκομένη, γνώσιν απόρρητον ποιεί». ( σελίδες 58-59).
Στους παραπάνω λόγους του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού βλέπετε εσείς να διδάσκεται, ότι «χρειάζεται νοητική επεξεργασία και αμβάθυνση»; Εγώ δεν διαπιστώνω κάτι τέτοιο.
Γι’ αυτά και άλλα πολλά τι έχη να μας είπη ο άγιος Νικοπόλεως;
Εορτή της Ανακομιδής των Ιερών Λειψάνων
του εν Αγίοις Πατρός ημών
Αθανασίου του Μεγάλου
1. Πάντως εγώ και άλλοτε του έχω γραπτώς εκφράσει τις αντιρρήσεις μου στα κείμενά του και στις ενέργειές του ( Περίπτωσις της εκδόσεως από τον ίδιο της λεγομένης «αγίας Επιστολής» και στις απόψεις και τις ενέργειες του π. Κων/νου Μπέη).
2. Τι δε είναι πίστις, μας το διδάσκει ο ίδιος ο Απόστολος, στην αρχή τούτων των λόγων του , λέγων• << Έστι δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων>> (Εβραίους ΙΑ 1).
3. Την μετοχήν << γνόντες >> τον Θεόν, ως εξής επεξηγεί ο ιερός Χρυσόστομος • << ουχί γνώναι δυνηθέντες, αλλά όσον από της ορωμένης κτίσεως και διδασκαλίας έγνωσαν >> (Π. Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις τας Επιστολάς της Κ. Διαθήκης, Τόμος Α , σελίδα 42 ).
4। Π. Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων , σελ. 291.
πηγή:Αμην
