Παλιότερα στη Σαντορίνη, η Μεγάλη Βδομάδα και το Πάσχα ξεχώριζαν ανάμεσα στις άλλες γιορτές του χρόνου για τη συμμετοχή των κατοίκων στο Θείο Δράμα και την Ανάσταση.Το Σάββατο του Λαζάρου στο Μεγαλοχώρι και σε άλλα χωριά της Σαντορίνης, οι κάτοικοι αναβιώνουν κάθε χρόνο το «Λάζαρο», στήνοντας ένα πελώριο σταυρό στη μέση της πλατείας του χωριού τυλιγμένο με αλισμαρί
Γράφει ο Φίλιππας Κατσίπης στα «Θηραϊκά Νέα» για το «Λάτζαρο» του ΜεγαλουΧωριού «Και το χαμε καμάρι οι Μεγαλοχωριανοί πως εμείς μονάχα απ όλα τα χωριά, κάναμε τον πιο μεγάλο Λάτζαρο» Ύστερα περιγράφει την ιστορία του άρμπουρου που ξενερισμένο στο Χριστό τ’ Αθέρμι, από ναυάγιο πολέμου, περιμάζεψαν οι Μεγαλοχωριανοί « Και ο μεγάλος Σταυρός σηκωνότανε αργά: - Ισα μια.!! … πιάσε τα μπόσικα
Γεράσιμε! … θα σου γλυστρήσει…. – Αντε μια ακόμη! Βίρα εσείς από τον καφενέ! …. Κι ο Σταυρός ανέβαινε.
Έπεφτε στο λάκκο.Γρήγορα δένανε γερά τις πριμάτσες, χώνανε το λάκκο κι όλοι περνούσανε ν’ ασπαστούν το Λάτζαρο».
Οι κοπέλες του χωριού με τα πανέρια μέχρι και σήμερα μαζεύουνε λουλούδια, οι νέοι κόβουνε αλισμαριά ( δενδρολίβανα).
Με τα άρμπουρα σχημάτιζαν ένα σταυρό τον οποίο κάλυπταν με τα αλισμαριά και τον στόλιζαν με λουλούδια και βάγια..
Το απόγευμα όλο το χωριό μαζεύοτανε στην πλατεία ο « Λάζαρος». Συμβόλιζε την Ανάσταση του Λαζάρου. Έμενε μέχρι το Μεγάλο Σάββατο που τον ξεστόλιζαν και παρέμενε σ εκείνη τη θέση μέχρι της Αναλήψεως.
Το έθιμο αυτό εξακολουθεί να τηρείται στο ΜεγάλοΧωριό , και σε άλλα χωριά, ενώ μικροί « Λάζαροι» φτιάχνονται σε πολλά σπίτια.
« Ηκαμα πολλά μελιτίνια. Παραγγελλα τσοι μυζήθρες τσοι νιότικες, είχα και λεκάνες πήλινες και ηζύμωνα.
Τα ψηνα όξω στο φουρνί, κάτω από τη σκάλα. Ηρχόντουσαν τη Μεγάλη Τρίτη πρωϊ, πρωί, είχα αρχινήσει ελόου μου τα ζυμώματα αποβραδίς, και με το που ήρχουνταν οι γυναίκες πιάναμε τις μυζήθρες, τις εχτυπούσαμε με το βούτηρο,
τη ζάχαρη τα αυγά και μπόλικη μαστίχα και αρχινούσαμε να ανοίουμε το φύλλο λεπτό- λεπτό. Το κόβαμε μετά μ ένα πιατέλο του καφέ γύρω γύρω στρογγυλό, και οι άλλες γιομίζανε από μια κουταγιά. Μετά το τζιμπούσανε πάλι γύρω γύρω και το θέτανε στη λαμαρίνα. Όλη η Πάνω Μεριά μοσχοβολούσε μαστίχα..»
περιγράφει η γιαγιά Καδιώ στο βιβλίο της εγγονής της, Καδιώς Κολύμβα τη διαδικασία για τα μελιτίνια.
Ενώ η Γουλιελμία Συρίγου γράφει στο βιβλίο « Η Σαντορίνη μου» : «… από τη στιγμή που θα απλώσεις το χέρι σου να πάρεις και να γευτείς ένα πετυχημένο μελιτίνι, ευφραίνονται τρεις από τις αισθήσεις σου, η όραση, η όσφρηση και η γεύση. …Παλιότερα, το κάμωμα των μελιτινιών ήταν ένα αληθινό γιορτόσι, ένας διαγωνισμός ανάμεσα στις καλοκυράδες της Σαντορίνης, γλυκός και ευγενικός, όσο και το πασχαλιάτικο αυτό γλυκούδι. … Κι έχουνε συνδέσει ντόποιοι και ξενιτεμένοι τόσο πολύ το γλύκισμα αυτό με την αναστάσιμη γιορτή, που θα έλεγε κανείς πως όσο τα χελιδόνια στην πλάση μας θα φέρουνε την Άνοιξη, τα μελιτίνια μαθές, θα φέρουνε στους Σαντορινιούς το Πάσχα». Τη Μεγάλη Παρασκευή, το πρωί οι θυατέρες των χωριών στολίζουνε τον Επιτάφιο με τα ευωδιαστά λουλούδια, που μόλις τα είχανε κόψει από τις αλιτάνες σπιτιού τους.
Ακολουθούσε η Αποκαθήλωση, και το στόλισμα του Επιτάφιου. Το βράδυ γίνεται η περιφορά των Επιταφίων σε όλα τα χωριά. Ξακουστή είναι η περιφορά του Επιταφίου στον Πύργο. Τα δρομάκια φωτίζονται με ντενεκεδένια λυχναράκια και η περιφορά γίνεται σε κατανυκτική ατμόσφαιρα. Το Μεγάλο Σάββατο σε πολλά χωριά ασχολούνται με το στήσιμο του “Ιούδα». : Ένα είδος σκιάχτρου, γεμισμένο με βαρελότα, το οποίο άναβαν μετά τον εσπερινό της Αγάπης και το άφηναν να λαμπαδιάσει και να σκάσει με θόρυβο.
Εκείνη τη νύχτα, την αναστάσιμη,όλοι κρατούσαν από μία κουτσούνα και ένα κόκκινο αυγό και με ανυπομονησία περίμεναν το τέλος της λειτουργίας αλλά και της νηστείας για να πάνε στα σπίτια και να φάνε τα σγαρδούμια. « Είναι έθιμο της Σαντορίνης. Δεν καταλαβαίνουμε Λαμπρή χωρίς τα σγασδούμια.» αναφέρει ο Μάρκος Ρούσσος στο βιβλίο « Σαντορίνη: Ήθη Έθιμα και Παραδόσεις». Ξεχωριστός είναι ο Επιτάφιος του Μεγάλου Χωριού με τα ολόσωμα εικονίσματα φερμένα από τη Ρωσία, γύρω στα 1900. Δεξιά και αριστερά του Επιτάφιου ο Άγγελος και η μυροφόρα Μαγδαληνή, ενώ, μετά την Ανάσταση, τοποθετείται στο κέντρο και ο Αναστημένος Χριστός.
Ο Επιτάφιος θα μείνει έτσι στολισμένος μέχρι την παραμονή της Αναλήψεως.
πηγή:Νέα της Σαντορινης
