Γράφει ο Στουδίτης
Το σκηνικό της γιορτής έτοιμο.Φέτος, λίγο νωρίτερα από πέρυσι. Κλέβουμε κάθε χρόνο λίγες μέρες παραπάνω. Οι μέρες των γιορτών είναι λίγες τελικά. Πού να προλάβεις να διασκεδάσεις, κούραση και πλήξη μιας ολόκληρης χρονιάς σε 15 μόνο μέρες...
Πρόσχημα είναι τα Χριστούγεννα.
Ο Χριστός γίνεται άλλοθι. Χριστούγεννα σε καιρούς παγκοσμιοποίησης.
Τί γυρεύει, αλήθεια, ο Χριστός στην πλατεία του Πεκίνου, στην αίθουσα υποδοχής του Λευκού Οίκου; Ισοπεδωτικά μονότροπα και ανιαρά γιορτάζει τα Χριστούγεννα όλος ο πλανήτης. Το παγκόσμιο αναψυκτικό, ο μέγας χορηγός της παγκόσμιας γιορτής.
Πρωτεύουσες του κόσμου, πόλεις και χωριά ανταγωνίζονται τούτες τις μέρες σ΄ ένα εορταστικό παραλήρημα, στο ξόδεμα της ελπίδας. Ακόρεστα τα ένστικτα του ανθρώπου, απίστευτα εφευρετική η αγορά. Καταιγισμός διαφημίσεων και προσφορών. Δελεάζουν τις πιο απίθανες επιθυμίες. Home cinema, dvd player, ψηφιακή videocamera και η λίστα δεν έχει τελειωμό. Το γιορτινό τραπέζι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Πρώτο θέμα επικαιρότητας η τιμή πώλησης της γαλοπούλας. Δόλωμα ο 13ος μισθός έστω και κουτσορεμένος φέτος...
Πολιτικές αντιπαραθέσεις στα τηλεοπτικά παράθυρα για τα αγαθά ευρείας κατανάλωσης με μπόλικη δόση υποκρισίας. Θα μας πείσουν στο τέλος, ότι το πρόβλημα των απόκληρων της ζωής είναι η αύξηση της τιμής των κουραμπιέδων,... όχι ο ευτελισμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου μπροστά στην πρωτοκαθεδρία των κερδών.
Μέσα σ΄ όλα περισσεύει και η φιλανθρωπία. Φροντίζουν οι καναλάρχες γι΄ αυτό. Εικόνες κοινωνικής δυστυχίας κατακλύζουν τους τηλεοπτικούς μας δέκτες και ερεθίζουν τα φιλάνθρωπα αισθήματα. Υποκριτικά και ανέξοδα: ο ανέραστος σύζυγος, ο ανύπαρκτος πατέρας, ο εκμεταλλευτής εργοδότης ελεεί την ανέχεια του κόσμου στα βρώμικα χεράκια του παιδιού των φαναριών, στο δίσκο εράνου των κυριών του φιλοπτώχου, στον τηλεμαραθώνιο αγάπης που έγινε πια τηλεοπτικός θεσμός. Πλειοδοσία αισθημάτων και ... απόσβεση ενοχών !
Και μέσα στους στολισμένους και φωταγωγημένους δρόμους των πόλεων, στην κοσμοσυρροή των πολυκαταστημάτων, κυκλοφορεί ανατριχιαστικά η παγωνιά της απουσίας του Θεού. Περιοριζόμαστε έτσι «στη γέννηση του ηθικολόγου Ιησού, του ακίνδυνου Χριστού των κηρυγμάτων, των στερεότυπων ευχών, του ρομαντικού Ναζωραίου των παραισθήσεων» (Γιανναράς).
Αυτοκτονίες και εγκλήματα πάθους τέτοιες μέρες έρχονται στο προσκήνιο με τρόπο τραγικό και παράταιρο, απειλώντας την ειδυλλιακή ευτυχία της γιορτής. Με στατιστικές και μελέτες πασχίζουν κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι να εξηγήσουν την έκρηξη του παραλογισμού και της ανομίας, να λύσουν το αίνιγμα της αντίφασης που κρύβεται στη συνωμοσία της χαράς.
Κι όταν οι γιορτές τελειώσουν... Το χριστουγεννιάτικο δένδρο με τα στολίδια στο κουτί για του χρόνου, τα επιπλέον κιλά άγχος δυσβάσταχτο για την αισθητική του σώματος που αφέθηκε, «οι μέρες των γιορτών που πέρασαν τόσο γρήγορα» και οι δόσεις του δανείου που μόλις άρχισαν να τρέχουν. Κουρασμένα Χριστούγεννα... Zωή εκπτώσεων που γίνεται επιβίωση. Βαριά και πηχτή η νύχτα των συνειδήσεων. Περισσότερο έντονη η μελαγχολία των μεθεόρτιων στιγμών.
Στον αντίποδα του αγοραίου κοσμοπολιτισμού των Χριστουγέννων ο μυστικός κόσμος της παράδοσης που γέννησε το ήθος αυτού εδώ του τόπου, μπολιασμένος με την πίστη της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στη γλώσσα και τη ζωή της Εκκλησίας τα Χριστούγεννα σημαίνουν Σάρκωση. Σάρκωση θα πει πως ο απερινόητος, απρόσιτος και άκτιστος Θεός ταπεινώνεται και γίνεται ένα με τη φθαρτή και θνητή φύση μας. Πραγματικά, όχι φανταστικά. Γίνεται πλήρης, όμοιος με μας άνθρωπος, αποκτά σάρκα και οστά. Αδειάζει η θεότητα μέσα στο κορμί της ανθρωπότητας από αγάπη και μόνον.
Σκάνδαλο για τη λογική, τρέλα ακατανόητη. «Μυστήριον ξένον ορώ και παρόδοξον» ψάλλει ο υμνωδός της Εκκλησίας και έχει βαθιά επίγνωση του μυστηρίου που συντελείται, της παραδοξότητας δίχως προηγούμενο. Μόνο με πίστη, δηλαδή εμπιστοσύνη, χωρίς όρους και όρια βιώνεις τέτοια αποκάλυψη. Ρίσκο, τελικά, η πίστη στο Θεό - όπως και στον έρωτα - δεν έχει ασφαλίσεις, κατοχυρώσεις, αποδείξεις. Διακινδυνεύεις, χάνεις ή κερδίζεις τα πάντα. «Κι΄ όποιος δεν απελπίστηκε απ΄ όλα δεν τρέχει κοντά στον Θεό» (Κόντογλου).
Με τόλμη που εκπλήσσει ακόμη και σήμερα, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σχολιάζει το γεγονός της Σάρκωσης του Θεού: «Πόρνη επιθυμούσε ο Θεός; - αναρωτιέται - ναι πόρνη, τη δική μας (ανθρώπινη) φύση - εξηγεί... Ήταν τρανός κι΄ αυτή ταπεινή, τρανός στη φύση... αχώρητος στο νου, άπιαστος από τη σκέψη. Πώς να το πω; Πώς να το παραστήσω; Το μεγαλείο του απέραντο, πού να πιαστεί η σοφία του με αριθμούς. Κι αυτός ο μέγας και τρανός επεθύμησε πόρνη (την ανθρώπινή μας φύση). Και τι κάνει; Δεν της στέλνει κάποιον απ΄ τους δούλους του, δεν στέλνει άγγελο στην πόρνη αλλά καταφθάνει αυτός ο ίδιος, ο ερωτευμένος. Επειδή δεν μπορούσε ν΄ ανέβει εκείνη στα ψηλά, κατέβηκε ο ίδιος στα χαμηλά. Έρχεται στην καλύβα της. Τη βλέπει μεθυσμένη, καταπληγωμένη και εξαγριωμένη. Και με ποιο τρόπο έρχεται; Όχι μ΄ ολοφάνερη τη θεότητά του, αλλά γίνεται εντελώς ίδιος μαζί της...»
Αυτό είναι το μεγαλείο της Σάρκωσης! Και μια τέτοια θεολογία και φιλοσοφία ζωής που πιστεύει σ΄ αυτήν, είναι που γέννησε τον πολιτισμό που ξέρει γιατί γιορτάζει τα Χριστούγεννα. Πολιτισμό γιορτής με επίγνωση, δίχως φαντασιώσεις, ηθικισμούς και λυρικές εξάρσεις.
Πολιτισμό που σαρκώθηκε και αποτυπώθηκε διαχρονικά,
- στην υμνολογία των αγίων ημερών με την ιλιγγιώδη ποίηση και το κατανυκτικό μέλος των τροπαρίων
- στην ορθόδοξη εικόνα της Γέννησης με το βρέφος Ιησού τυλιγμένο νεκρικά σάβανα μέσα σε λάρνακα, να θυμίζει το Σταυρό, την Ταφή και την Ανάστασή του
- στην ταπεινή λογοτεχνία ενός Παπαδιαμάντη κι ενός Κόντογλου που κράτησαν την πίστη των ανθρώπων στο σωστό της το ύψος
- στο λαϊκό πολιτισμό που τραγουδά τη Σάρκωση, στα κάλαντα, με το στόμα των παιδιών πως «Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν...»
- και που ξέρει να στρώνει τραπέζι γιορτινό απλό και λιτό αλλά αρχοντικό και φιλόξενο έτσι που να δοξάζεται η ύλη και τα υλικά αγαθά δίχως να γινόμαστε δούλοι τους.
Τούτη την παράδοση που δίνει μέτρο ζωής υποτιμούμε σήμερα εμείς από παχυλή άγνοια, την πουλάμε στα ανταλλακτήρια της ιστορίας, την κάνουμε μουσείο για τους ξένους. Ανυποψίαστοι, γονατισμένοι και γυμνοί απομείναμε έτσι να γιορτάζουμε Χριστούγεννα...
- στολίζοντας κακόγουστα τα σπίτια, τους δρόμους και τις πόλεις μας
τραγουδώντας ανάλαφρα στιχάκια κι΄ αυτά από μετάφραση
χαζεύοντας με συγκίνηση εικόνες θρησκευτικής ζωγραφικής που παριστάνουν καλοθρεμμένο μωρό με ροδοκόκκινα μάγουλα που βαφτίσαμε Χριστό
- ξενυχτώντας σε ρεβεγιόν μαζικής και απρόσωπης διασκέδασης για να καταλήξουμε σε κάποια εκκλησιά εκτελώντας αγχωμένα το ετήσιο θρησκευτικό μας καθήκον «για το καλό του χρόνου».
Τι κρίμα, αλήθεια, βαφτισμένος ορθόδοξος, να ζεις στην Ελλάδα και να γιορτάζεις σαν δυτικοευρωπαίος...
Όπως και να χει... Καλά Χριστούγεννα!
