Tην καθοριστική σημασία των θαλάσσιων λιβαδιών στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου αναδεικνύουν έρευνες επιστημόνων. Τα θαλάσσια λιβάδια σχηματίζονται από ένα ή περισσότερα είδη θαλάσσιων φανερόγαμων, δηλαδή ανώτερων ανθοφόρων φυτών.

Γράφει η Μαρία Ψαρά

Πρόγονοί τους θεωρούνται χερσαία φυτά τα οποία εποίκισαν το θαλάσσιο περιβάλλον πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια και μέσα από πολύπλοκες εξελικτικές διαδικασίες προσαρμόστηκαν στην υποβρύχια διαβίωση. Σήμερα σχηματίζουν εκτενή λιβάδια συνήθως μεταξύ 1 και 40 μέτρων βάθους σε όλες τις παράκτιες περιοχές του πλανήτη, εκτός της Ανταρκτικής, και βοηθούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής!
Υπολογίζεται ότι το 29% περίπου της έκτασης των θαλάσσιων λιβαδιών έχει χαθεί παγκοσμίως.

Σε πρόσφατη μάλιστα δημοσίευση στην οποία συμμετείχε το ΕΛΚΕΘΕ, σε συνεργασία με επιστήμονες της Ισπανίας (Mediter­ranean Institute for Advanced Studies, Centre for Advanced Studies of Blanes, Uni­versity of Cadiz) και των ΗΠΑ (Florida Inter­national University, Seagrass Recovery Inc.), στο επιστημονικό περιοδικό Global Biogeo­chemical Cycles, οι ειδικοί υπολόγισαν την ικανότητα των λιβαδιών να απορροφούν το περίσσευμα του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), απομακρύνοντάς το έτσι από την ατμόσφαιρα.

«Κάνοντας μία ανασκόπηση όλων των διαθέσιμων δεδομένων του μεταβολισμού των θαλάσσιων λιβαδιών, δείξαμε ότι η μέση ικανότητα των θαλάσσιων λιβαδιών να κατακρατούν άνθρακα είναι συγκρίσιμη με αυτή γνωστότερων αποθηκών άνθρακα, όπως είναι οι υδροβιότοποι και τα τροπικά δάση.

Μάλιστα, τα θαλάσσια λιβάδια σημείωσαν τη μεγαλύτερη ικανότητα (10% των συνολικών μετρήσεων) να κατακρατούν 6 φορές περισσότερο άνθρακα από αυτόν που μπορούν να κατακρατήσουν τα υγιή τροπικά δάση του Αμαζονίου, τα οποία μέχρι τώρα θεωρούνταν ως οι μεγαλύτερες αποθήκες άνθρακα!», δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» η Ευγενία Αποστολάκη, μετα-διδακτορική ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης.

Στη Μεσόγειο το κυρίαρχο θαλάσσιο φανερόγαμο είναι η Posidonia oceanica (ή Ποσειδωνία), που καλύπτει συνολικά 50.000 τετρ. χλμ. Η Ποσειδωνία είναι ενδημικό της Μεσογείου, δηλαδή απαντάται μόνο σε αυτήν τη θάλασσα, και προστατεύεται από την Οδηγία για τα Ενδιαιτήματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

«Τα λιβάδια P. ocea­nica θεωρούνται από τις σημαντικότερες αποθήκες άνθρακα της Μεσογειακής παράκτιας ζώνης, κατακρατώντας 10 φορές περισσότερο άνθρακα ανά τετρ. μέτρο και ανά ημέρα από αυτόν παρακείμενων περιοχών χωρίς λιβάδια», εξηγεί η κυρία Αποστολάκη.

Ο ρόλος των φυσικών οικοσυστημάτων στην πρόσληψη και την κατακράτηση της περίσσειας του CO2, του κύριου αέριου του θερμοκηπίου, καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικός για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Τα φυσικά οικοσυστήματα προσλαμβάνουν διοξείδιο του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών και παράγουν οργανική ύλη, η οποία οργανική ύλη κατακρατείται από τα φυτά και το έδαφος. Τα φυτά επομένως μετατρέπουν το CO2 της ατμόσφαιρας σε πράσινο άνθρακα, προσδίδοντας στα φυσικά οικοσυστήματα σημαντικό ρόλο στην αποθήκευση άνθρακα.

Μπλε αποθήκες άνθρακα
«Πρόσφατες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του πράσινου άνθρακα είναι στην ουσία... μπλε, εννοώντας ότι το 55% περίπου του πράσινου άνθρακα προσλαμβάνεται και κατακρατείται από τα θαλάσσια οικοσυστήματα (θαλάσσια λιβάδια, μαγγρόβια δάση, αλόφυτα, εκβολές, υφαλοκρηπίδα, βαθιά θάλασσα). Μεταξύ των μπλε αποθηκών άνθρακα, τα θαλάσσια λιβάδια απορροφούν σημαντικό μέρος του CO2», εξηγεί η κυρία Αποστολάκη.

Καθώς συνήθως παράγουν περισσότερη οργανική ύλη από αυτήν που καταναλώνουν, τα θαλάσσια λιβάδια συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο παραγωγικών οικοσυστημάτων της βιόσφαιρας. Ένα μικρό μέρος της παραγόμενης οργανικής ύλης καταναλώνεται από τους φυτοφάγους θαλάσσιους οργανισμούς.

Ομως το μεγαλύτερο μέρος της οργανικής ύλης (σχε­δόν το 81%) κατακρατείται με τη μορφή ριζών και ριζωμάτων στον πυθμένα των θαλάσσιων λιβαδιών, όπου η οργανική ύλη μπορεί να παραμείνει ως και χιλιάδες χρόνια, σε αντίθεση με αυτή των τροπικών δασών, για παράδειγμα, όπου αποθηκεύεται για δεκαετίες ή το πολύ αιώνες.

Η μελέτη
Σε πρόσφατη δημοσίευση στην οποία συμμετείχε το ΕΛΚΕΘΕ, σε συνεργασία με
επιστήμονες της Ισπανίας και των ΗΠΑ, στο επιστημονικό περιοδικό Global Bioge­­ochemical Cycles, οι ειδικοί επεσήμαναν ότι η μέση ικανότητα των θαλάσσιων λιβαδιών να κατακρατούν άνθρακα είναι συγκρίσιμη με αυτή γνωστότερων αποθηκών άνθρακα, όπως είναι οι υδροβιότοποι και τα τροπικά δάση.

Ανθρώπινες δράσεις αυξάνουν τον κίνδυνο εξαφανισμού
«Συνολικά όλα τα θαλάσσια λιβάδια παγκοσμίως ευθύνονται για το 15% του άνθρακα που αποθηκεύεται στη θάλασσα, παρόλο που καταλαμβάνουν πολύ μικρή έκταση του παγκόσμιου ωκεανού (μόλις το 0,1%). Η υψηλή αυτή κατακράτηση άνθρακα υποδεικνύει ότι τα θαλάσσια λιβάδια παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, υπονοώντας ότι η προστασία των εύθραυστων αυτών παράκτιων οικοσυστημάτων είναι ιδιαίτερα σημαντική», επισημαίνει η Ευγενία Αποστολάκη, μετα-διδακτορική ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης.

Τα θαλάσσια λιβάδια εμφανίζουν ολοένα και εκτενέστερη υποβάθμιση λόγω πολλών ανθρώπινων δράσεων (π.χ. οικιακά και βιομηχανικά λύματα, παράκτια οικιστική ανάπτυξη, αλιευτικά εργαλεία, υδατοκαλλιέργειες, αύξηση θερμοκρασίας, ανύψωση στάθμης θάλασσας, εισβολή ξενικών υδρόβιων ειδών), με ρυθμό απώλειας 4 φορές μεγαλύτερο από αυτόν των τροπικών δασών. Ηδη υπολογίζεται ότι το 29% περίπου της έκτασης των θαλάσσιων λιβαδιών έχει χαθεί παγκοσμίως, με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί σχεδόν κατά 1/3 η ικανότητα των λιβαδιών να αποθηκεύουν άνθρακα. «Επομέ­νως, παράλληλα με την επιτακτική ανάγκη για μείωση της εκπομπής των αερίων του θερμο­κηπίου είναι αναγκαία η αποκατάσταση και η προστασία των θαλάσσιων λιβα­διών, προκειμένου αυτά να συνεχίζουν να αποθηκεύουν άνθρακα, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», καταλήγει η κ. Αποστολάκη.