Θαλασσινό κρινάκι (Παγκράτιο το παράλιο)

Περιδιαβαίνοντας τις παραλίες της Σαντορίνης συναντάς ένα πολύ όμορφο λουλούδι σχεδόν μυθικό το κρινάκι της άμμου που εντυπωσιάζει για τον τόπο που επιλέγει να φυτρώνει και την εποχή της ανθοφορίας του ονομάζεται Pancratium maritimum (Παγκράτιο το παράλιο) από το ελληνικό Pancratium- παν + κραταιός, για την υποτιθέμενη φαρμακευτική δύναμη του φυτού (Pandocrator)- παντοδύναμο και το λατινικό Maritimum που σημαίνει "από την θάλασσα-ακτή " ονομάζεται ακόμα Ασφόδελος της Θάλασσας , κρινάκι του Αγίου Νικολάου και Νάρκισσος της θάλασσας.

Το κρινάκι της θάλασσας λοιπόν είναι μια πανέμορφη αμαρυλλίδα φυτό πολυετές κρυπτόφυτο (ένα μεγάλο μέρος του χρόνου υπάρχει μόνο ως βολβός στην άμμο) με κορμό που φτάνει τα 40 εκατοστά ,το ριζικό του σύστημα είναι βολβοειδές και φτάνει μέχρι και 1,50 μέτρο ,σχεδόν κολυμπάει στη θάλασσα ,ευδοκιμεί και αυτοφύεται σε αμμώδεις παραλίες και είναι είδος υπό παρακολούθηση γιατί κινδυνεύει.


Βγάζει τα φύλλα του το χειμώνα και το καλοκαίρι ξεραίνονται ,σαν να καίγονται από την καυτή άμμο και εκείνη ακριβώς την στιγμή μέσα στον καυτό ήλιο του καλοκαιριού πετάγονται κάτασπρα τα άνθη του τεράστια ,συμμετρικά , αρωματικά ,έχει το καθένα έξι πέταλα και διαμορφώνουν ένα στέμμα όπως οι ασφόδελοι με 6 στήμονες και κίτρινους ανθήρες , μισαανοίγουν αργά το απόγευμα προς το βράδυ ,τότε που οι καυτές ακτίνες του ήλιου πηγαίνουν για ύπνο για να φθάσουν στο ζενίθ του ανοίγματος, όσο η νύχτα προχωρεί , αυτό ευνοεί τις νυχτόβιες πεταλούδες ,που έχει επιλέξει, το φυτό για να κάνουν την επικονίαση .Λίγο αργότερα το φθινόπωρο θα βγουν οι καρποί του κάψα, όταν ανοίξουν (συνήθως στα μέσα του φθινοπώρου) πετάγονται μακριά τα σπόρια μαύρα ακανόνιστα πολύ ελαφριά ώστε να μπορούν να ταξιδεύσουν, με τον αέρα και με τα κύματα σε κάθε ακρογιάλι που θα βρουν ιδανικές συνθήκες ,ώστε να δημιουργήσουν, νέες αποικίες ,επιτελώντας ένα πολύ σημαντικό οικολογικό καθήκον ,να συγκρατούν την ρευστή από το έλεος των ανέμων και των κυμάτων άμμο και να στολίζουν τις ακρογιαλιές μας .

Οι σπόροι στο κέντρο τους έχουν ένα μικρό βολβό που είναι ο πραγματικός σπόρος. Θάβονται στην άμμο ψάχνοντας για υγρασία. Όσοι επιζήσουν μετά από 4-5 χρόνια θα ανθίσουν και θα συνεχίσουν τον κύκλο της ζωής τους, βλασταίνουν στο τέλος του χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης ,εκτός όμως από τους σπόρους πολλαπλασιάζεται και με βολβούς .

Στην Αρχαία Ελλάδα τα λουλούδια αποτελούσαν μέρος της ζωής των ανθρώπων. Η θρησκεία,η τέχνη, οι μύθοι , ή ιατρική , οι τελετές και άλλες δραστηριότητες ήταν συνυφασμένες με τα λουλούδια.



Στη Μινωική περίοδο ή τέχνη της διακόσμησης είναι γεμάτη από την μαγεία που ασκούσαν τα λουλούδια στους ανθρώπους και αναδεικνύουν ένα υψηλό επίπεδο πολιτισμού ανθρωποκεντρικό, ευαίσθητο, μεγαλειώδη.

Το (Pancratium maritimum) όπως όλοι οι κρίνοι ήταν ιερό λουλούδι για τους μινωίτες με την ίδια θρησκευτική σημασία.
Είναι γνωστό από αρχαίες εικονογραφήσεις στην Κρήτη , στα παλάτια της Κνωσού.

Η πρώτη παράσταση του Pancratium αναφέρεται από τον Έβανς, ο οποίος την ανακάλυψε κατά τις ανασκαφές που έκανε στο παλάτι της Κνωσού (1896). Αργότερα αναφέρεται από τον Μαρινάτο (1967 - 1972) κατά τις ανασκαφές στη Θήρα .

Υπάρχει μια τοιχογραφία στο ανάκτορο της Κνωσσού "το μπλε πουλί" όπου στη κάτω δεξιά γωνία υπάρχει η πρώτη σωζόμενη αναπαράσταση του Πακράτιου στον κόσμο.


Έχει μια ιστορία σχεδόν μυθική βρέθηκε σε ζωγραφιά που έγινε πριν 3.500 χρόνια στις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, στο Ανάκτορο που ανάσκαψε ο Μαρινάτος. Στις τοιχογραφίες απεικονίζεται χωρίς τα εξωτερικά πέταλα.

Η τοιχογραφία που φέρει την αναπαράσταση του βρίσκεται στις τοιχογραφίες από το "σπίτι των γυναικών στην αρχαία Θήρα.

κρίνος της Θάλασσας αποξηραμένος

Η προιστορική Σαντορίνη σαν παραμύθι
Ο κρίνος είναι το σύμβολο των βασιλιάδων ,για να τονίζουν την θεϊκή τους καταγωγή !
Μια φορά και ένα καιρό , ζούσαν οι άνθρωποι στην Θήρα , όπως στα ωραία παραμύθια ....
¨Όλοι αγαπούσαν ο ένας τον άλλο και ζούσαν σε μεγάλα σπίτια , αδέλφια , ξαδέλφια , γυιοι και κόρες , όλοι μαζί ,παιδιά της Μητέρας - Φύσης , που τους έμαθε να ζουν αγαπημένα και να μοιράζονται τα δώρα της ...
Κάθε Νοέμβρη , όταν οι ιεροί πίθηκοι της άρχιζαν να χοροπηδούν στα γκρεμνά μασουλώντας της ζαφορά,
οι μητέρες, ήξεραν ότι ήρθε η ώρα να μαζέψουν το θείο δώρο που θα κάνει τα νεαρά κορίτσια να γίνουν καρπερές και θα φέρουν νέες ζωές στην αγαπημένη κοινότητα της Θήρας...
Νωρίς νωρίς με το λυκόφως της Αφροδίτης να τους δείχνει την πορεία της μέσα από τη θάλασσα στα ψηλά γκρεμνά του Ακρωτηρίου και πριν ακόμα χαράξει ο ήλιος , έβαζαν τα γιορτινά τους φορέματα, για να ανταμώσουν με τα νεαρά κορίτσια και να τους δείξουν το θείο μυστικό της ζωής... Οι νεαρές ιέρειες, με ξυρισμένα τα κεφάλια για να φέρουν τα θεϊκά ευεργετήματα οι χυμοί από τις ρίζες του παγκράτιου που έτριβαν πάνω τους ήδη,
ορμούσαν με όρεξη και νεύρο στις ρίζες των θάμνων και μάζευαν τα όμορφα μπλαβιά λουλούδια με τους κίτρινους και κόκκινους στήμονες , τους κρόκους, που έκρυβαν μέσα τους το μυστικό της ζωής!...
Μες την δίνη της φαντασίας τους που θέριαζε από το φαρμακερό παγκράτιο, έβλεπαν τα ιερά κέρατα των μικρών αιγάγρων να τους δείχνουν που θα έπρεπε να αναζητήσουν το μαγικό λουλούδι ,τη ζαφορά, ωσάν η ίδια η φύση να τα έβαλε εκεί , για να γιορτάζει μαζί τους , την ιερή για κάθε γυναίκα στιγμή, της θείας προσφοράς στην αιωνιότητα...
Ξέρανε καλά ,ότι τα ιερά κέρατα που φέρνουν τη ζωή , το δώρο της Φύσης στις γυναίκες για να γεννούν και να φέρνουν νέα ζωή στην κοινότητα , ήτανε μια απλή ενσάρκωση της ίδιας της θεάς.... Προσφέροντας της, με την τελετή μύησης ζαφορά , θα πετύχαιναν την σύλληψη όπως, αιώνες αργότερα κατέγραψε ο ιερέας του Ασκληπιού Ιπποκράτης....
Στην γειτονική τους Αίγυπτο, συχνά οι ιερείς που πηγαίναν για να συνοδέψουν τα πλοία με τα πιθάρια τους γεμάτα λάδι, κρασί και ζαφορά , έβλεπαν τις τιμές και τις θυσίες στη χάρη της και έφεραν την λατρεία και όλα τα μυστικά οι ναυτικοί στο νησί!

Στο απόγειο της δόξας του Μινωικού πολιτισμού, όταν η τέχνη είχε φτάσει σε ένα υψηλό επίπεδο ανάπτυξης, τα λουλούδια και τα φυτά χρησιμοποιούνται για την ομορφιά τους και ως αισθητική απόλαυση.

Ο Μινωικός πολιτισμός από το 2250 π.Χ. περίπου , για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας τα φυτά εμφανίζονται στην τέχνη για την ομορφιά τους και όχι μόνο για την πρακτικότητα τους . Το χρονικό διάστημα από το 1700 - 1450 π.Χ. έχει κληθεί σαν νατουραλιστικό επειδή τα φυτά είναι ζωγραφισμένα με τις βοτανικές τους λεπτομέρειες και ως εκ τούτου μπορούμε να τα αναγνωρίζουμε χωρίς δυσκολία. Αυτό το ύφος, ωστόσο, όταν επαναλαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, και καθώς περνούσαν τα χρόνια έγινε σχεδόν συμβολική η απεικόνιση τους και δίνει απλώς ενδείξεις για το αρχικό σχήμα του ζωγραφισμένου φυτού.

Κρινάκι στους αμμόλοφους στο Λαφονήση Χανίων

Το Pancratium το συναντάμε στις αμμώδεις ακτές της Μεσογείου σε χώρους όπου κοινωνίες φυτών αναπτύσσονται σε αμμώδη εδάφη και εκεί όπου οι άνεμοι ευνοούν το σχηματισμό θινών, αυτές οι οικολογικές συνθήκες δεν είναι και πολύ διαφορετικές από αυτές της προϊστορικής εποχής . Όπως είναι γνωστό στην περιοχή του Αιγαίου υπάρχουν τα Μελτέμια είναι βόρειοι άνεμοι που πνέουν στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, αρχίζουν ως ένα ελαφρύ αεράκι το Μάιο, και να γίνει πιο έντονο , τον Ιούνιο, ισχυρότεροι άνεμοι επικρατούν από την μέση του Ιουλίου μέχρι και τον Αύγουστο και εξασθενούν το Σεπτεμβρίο. Η εμφάνιση του Pancratium, Lily στην περιοχή της Μεσογείου παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Χρησιμοποιώντας αυτούς τους ζωοδόχους ανέμους του καλοκαιριού ξεκινάει να ανθίζει στα μέσα του Ιουλίου, υπό την επίδραση των κυμάτων της θάλασσας και του αέρα που στέλνει σταγονίδια θαλασσινού νερού πάνω στα άνθη που παίρνουν το χρώμα της αγνότητας ιερό άσπρο σαν το αλάτι και την αφρισμένη από τα ακούραστα κύματα θάλασσα . Στο τέλος του Αυγούστου φτάνει στο υψηλότερο σημείο άνθισης και το άρωμα τώρα έντονο ισχυρό φτάνει μέχρι την θάλασσα ανταποδίδοντας έτσι το χρέος του προς την θάλασσα που το δρόσισε να αντέξει τον ζεστό ήλιο και την καυτή άμμο. Στα μέσα του Σεπτεμβρίου, μαζί με τα μελτέμια λήγει και η περίοδο ανθοφορίας του.

Το πρώτο πράγμα που συναντούσαν οι θαλασσοκράτορες ναυτικοί της μινωικής Κρήτης με τα ιστιοφόρα τους, γυρνώντας τις ατέλειωτες ακρογιαλιές της μεσογείου ήταν πλήρη ανθισμένα Pancratium maritimum καθώς η εποχή ανθοφορίας τους συμβαδίζει με την εποχή του χρόνου που υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες (μελτέμια) για ιστιοπλοΐα.

Pancratium maritimum ήταν ένα πολύ σημαντικό φυτό ,για τα νησιά του Αιγαίου και το σύμβολο των ισχυρών χωρών του Μίνωα. Επιπλέον, αποδεικνύει την μοναδικότητα του Αιγαίου με αμετάβλητες οικολογικές συνθήκες από τη Μεσολιθική εποχή μέχρι σήμερα.

Η θρησκευτική σημασία του φυτού είναι αδιαμφισβήτητη πιστεύεται ότι όλες οι παραστάσεις των λουλουδιών, με κατώτερη ωοθήκη, πολλούς στήμονες και καμπύλα πέταλα συνδέονται με το maritimum Pancratium.

Στις ανασκαφές της Θήρας φαίνεται το ίδιο φυτό να απεικονίζεται σε ένα είδος λάβαρο που έμπαινε σαν έμβλημα σε όλα τα Μινωικά πλοία όταν ήταν σε πόλεμο , σε μικρογραφία της Θήρας, φαίνεται ότι ο στόλος του Αιγαίου εκπροσωπείται σε όλα τα πλοία που έχουν ως σημαία το ίδιο σύμβολο το Pancratium maritimum.

Το φυτό αυτό χρησημοποιήται μέχρι και σήμερα από τους ΜΠΟΥΣΜΕΝ στην Μποτσουάνα σε σαμανιστικές τελετές. Οι σαμανιστές ιερείς ξυρίζουν το κεφάλι και τρίβουν τη ρίζα του φυτού προκειμένου να απορροφηθεί για να προσφέρει παραισθητικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες.

Στη Σαντορίνη και πάλι σε μια νωπογραφία "οι πυγμάχοι" με ξυρισμένα κεφάλια (στην μινωική ζωγραφική το ξυρισμένο κεφάλι το ζωγράφιζαν με μπλε χρώμα) συμμετείχαν σε μια τελετή μύησης μάλλον ενηλικίωσης υπάρχει μια άποψη ότι ο πυγμάχος στα αριστερά είναι γυναίκα και μέσα από την πάλη συμμετείχαν σε μια τελετή μύησης στον έρωτα.
Το φυτό Παγκράτιο μάλλον χρησιμοποιόταν σε τελετές μύησης και στα ελευσίνια μυστήρια, μυημένος στα ελευσίνια μυστήρια ήταν ο "Παντοδύναμος" Ηρακλής γιος του "Παντοκράτορα" Δία, ο Ηρακλής ήταν ο εμπνευστής και ο πρώτος νικητής του αρχαίου αγωνίσματος " Παγκράτιο" μια μορφή πυγμαχίας και πάλης.
Επειδή τα ονόματα δεν είναι ποτέ τυχαία ,ούτε επιλογή απλών ανθρώπων ,κρύβουν μέσα τους μια ιστορία , μια ιδέα ,μια καταγωγή , μια αναφορά ,μια γνώση ,μια καταγραφή ,ένα γεγονός ,μια ιδιότητα ,μια συνέχεια είναι στην ουσία ένα πολιτιστικό δεδομένο.

Δυνατό, πολυταξιδεμένο και ανθεκτικό το κρινάκι μας σαν το Οδυσσέα .Αυτό το φυτό πρέπει να έδωσε ο Ερμής στο Οδυσσέα για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα μάγια της Κίρκης.
Ο Όμηρος το ονόμαζε Μόλυ και το περιέγραφε σαν ένα φυτό με άνθη άσπρα σαν το γάλα.

Ο Θεόφραστος γράφει για το Παγκράτιο είναι ένας είδος κρεμμυδιού χρησιμοποιείται ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις και σε μαγείες, αλλά είναι δύσκολο να το ξεριζώσει κανείς.

Χρησιμοποιείται ως τονωτικό και ειδικά ως τονωτικό του καρδιακού και νευρικού συστήματος είναι ακόμα αντιβακτηριδιακό ,αντιμυκητιακό, αντιφλεγμονώδες ,αντιπαρασιτικό, πολλά συστατικά έχουν ανιχνευθεί στο Παγκράτιο με αντιβιοτική δράση ,πολλές ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ ,αλλά και σαν τονωτικό της μνήμης , έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως σηπτικό μαλακτικό αλλά και για παθήσεις των νεφρών.

Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το χυμό από το φυτό Παγκράτιο μαζί με μέλι.

Λένε ότι είναι τόσο έντονο το άρωμα του που κρατάει τα πρόβατα μακριά από τις ακτές.

Σε πολλά σημεία το κρινάκι έχει εξαφανιστεί παρόλο της πολλαπλασιαστικής δεινότητας και της ανθεκτικότητα του , λόγω της συνεχούς καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος των ακτών από τον άνθρωπο τα τελευταία χρόνια. Η έντονη και χωρίς μέτρο τουριστική ανάπτυξη η αλόγιστη μεταχείριση της παραλίας ξαπλώστρες , ομπρέλες , αυτοκίνητα που την προσεγγίζουν , κτιριακές κατασκευές συνήθως αυθαίρετες και χωρίς σεβασμό στο περιβάλλον, η άγνοια των επισκεπτών που πολλές φορές το κόβουν ή το ξεριζώνουν ,ο καθαρισμός της παραλίας με μηχανικά μέσα και πολλοί άλλοι παράγοντες αποτελούν αιτίες να λιγοστεύουν με μεγάλη ταχύτητα οι πληθυσμοί του.
Από αυτό το καλοκαίρι και μετά αν είστε τυχεροί και τα δείτε θαυμάστε τα ,μυρίστε τα ,αλλά μην τα κόψετε, ούτε να τα ξεριζώσετε ,για να είναι για πολλά χρόνια εκεί , να μας θυμίζουν την ιστορία μας, την καταγωγή μας ,για να παίρνουμε δύναμη από το παράδειγμά τους, που μπορούν να επιβιώνουν μέσα σε ένα κατά τα άλλα αφιλόξενο τόπο για πολλά άλλα φυτά, ας αναπτύξουμε την οικολογική μας συνείδηση πριν είναι αργά, να εμπνευστούμε από την ομορφιά τους και την αρμονία τους ,να ξαναβρούμε το χαμένο μέτρο μέσα μας και ας τα αφήσουμε παρακαταθήκη στα παιδεία μας ,μια και δεν έχουν μείνει και πολλά πράγματα να τους αφήσουμε .

Ένα χρυσό κόσμημα βρέθηκε σε ασύλληπτο τάφο στην αρχαία Ελεύθερνα στο Ρέθυμνο της Κρήτης το κόσμημα αυτό απεικονίζει μια δαιδαλική θεά-μέλισσα. Παρά το μικρό μέγεθός του (ύψος 2-3 εκατοστά) είναι ευδιάκριτη η μορφή της γυναίκας με φενάκη (περούκα), όπως επίσης τα χέρια της-στήμονες, που κρατούν τους μαστούς της, το σώμα της μέλισσας και τα φτερά της στολισμένα με τοσοδούλικα υπέροχα λουλούδια. Όταν το αντιστρέψεις βάζοντας το επάνω κάτω, η θεά εξαφανίζεται και εμφανίζεται ένα ωραιότατο άνθος, ένας κρίνος. Πρόκειται για ένα αντικείμενο αμφίσημο, για έναν «γρύλο», όπως το λένε στην Κρήτη.