Γράφει ο Παναγιώτης Τελεβάντος
Ο γνωστός Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Αεράκης, σε πρόσφατο σχόλιό του, που δημοσιεύεται στο περιοδικό “Ιωάννης Βαπτιστής” και στον “Πυλώνα εκκλησιαστικών Ειδήσεων ΑΜΗΝ”, θέτει μια σειρά ερωτήματα αναφορικά με την Ημερίδα για τη “μεταπατερική” θεολογία, που διοργάνωσε η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς και όχι μόνον.
Τα ερωτήματα του π. Δανιήλ Αεράκη δημοσιεύονται στη συνέχεια με απλά στοιχεία και οι απαντήσεις μας με έντονα στοιχεία.
Παρακολουθούμε βήμα προς βήμα τα ερωτήματα του π. Δανιήλ και δίνουμε απάντηση σε κάθε του ερώτημα.
Ερωτά λοιπόν ο π. Δανιήλ στο άρθρο του “Η ΡΕΤΣΙΝΙΑ ΤΗΣ ΑΙΡΕΣΕΩΣ!” (Περιοδικό “Ιωάννης Βαπτιστής Μάρτιος 2012).
π. Δανιήλ: Αίρεση! Ποιος καθορίζει την αίρεση; Ποια αρχή αποφαίνεται, αν μια ενέργεια εκτρέπεται από τη διδασκαλία της Ορθοδοξίας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μόνον η Ιερά Σύνοδος μπορεί να οριοθετήσει δεσμευτικά για την Εκκλησία τι είναι και τι δεν είναι αίρεση και ποιοι είναι και ποιοι δεν είναι αιρετικοί.
π. Δανιήλ: Αρκεί ένας δημοσιογράφος θεολόγος, που πολεμάει κάποια άστοχη θεολογική λέξι ή μια ποιμαντική ενέργεια;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οχι κανένας θεολόγος δημοσιογράφος ή πολλοί θεολόγοι δημοσιογράφοι ή Καθηγητές της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου ή μεμονωμένοι κληρικοί δεν είναι αρκετό για να χαρακτηριστεί κάτι ως αίρεση και κάποιος ως αιρετικός.
Το ίδιο ισχύει για διαμφισηβητούμενες ποιμαντικές ενέργειες.
Χρειάζεται ανυπερθέτως απόφαση Συνόδου.
π. Δανιήλ: Αρκεί ένα άρθρο να βαπτίσει κάτι ως αίρεση;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ούτε ένα άρθρο, ούτε πολλά άρθρα, ούτε μια ημερίδα, ούτε ένα συνέδριο, ούτε αποφάσεις θεολογικών Σχολών, ούτε οι απόψεις ενός επισκόπου ή Πατριάρχη δεν αρκούν για να βαπτιστεί κάποιος ως αιρετικός και η διδασκαλία του ως αίρεση.
Μόνον η Σύνοδος μπορεί να αποφασίσει ποιος είναι και ποιος δεν είναι αιρετικός και τι είναι και τι δεν είναι αίρεση.
π. Δανιηλ: Αρκεί μια συνάθροισις, για να χαρακτηριστεί αιρετικός ένας Μητροπολίτης ή Πατριάρχης ή άλλοι κληρικοί;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οχι δεν αρκεί μια συνάθροισις για να χαρακτηριστεί αιρετικός ένας Μητροπολίτης ή Πατριάρχης ή άλλοι κληρικοί ή μοναχοί ή λαικοί.
Χρειάζεται απόφαση Συνόδου.
π. Δανιήλ. Αρκεί ένας όρος, που προβλήθηκε ως «μοντερνίζουσα» θεολογία, να οδηγήσει «συντηρητικούς» κύκλους σε επισήμανση καινούργιας αιρέσεως; Και φυσικά πρέπει να προσέχουν και οι λεξιπλάστες, που εφευρίσκουν νέους όρους!
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οχι δεν αρκεί όρος που προβλήθηκε ως μοντερνίζουσα θεολογία να οδηγήσει συντηρητικούς κύκλους σε επισήμανση καινούργιας αιρέσεως.
Και φυσικά πρέπει να προσέχουν και οι λεξιπλάστες που εφευρίσκουν νέους όρους.
Πόσο μάλλον όμως πρέπει να προσέχουν αυτοί που εισάγουν καινοτομίες και κακοδοξίες.
π. Δανιήλ: Στις μέρες μας βαφτίζουμε κάποτε ως αίρεση ό,τι δεν συμφωνεί μαζί μας!
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Συ είπας!
π. Δανιήλ: Δεν αρκούν τόσες αιρέσεις, που σαφώς αρνούνται δόγματα της Εκκλησίας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Πολύ άστοχη ερώτηση. Καμία αίρεση δεν αρκεί. Ολες οι υφιστάμενες αιρέσεις πρέπει να εξαλειφθούν.
Πολλώ μάλλον δεν χρειαζόμαστε τη δημιουργία άλλων.
π. Δανιήλ: Πρέπει να κατασκευάζουμε και άλλες;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τι είδους ερώτηση είναι αυτή; Θεός φυλάξοι να γίνουμε κατασκευαστές αιρέσεων.
π. Δανιήλ: Πρέπει οπωσδήποτε να συναριθμήσουμε στους αιρετικούς τον άλλον, που δεν ανήκει στον δικό μας κύκλο;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η ερώτηση του π. Δανιήλ αφορά “κατεγνωσμένη” ή μη “κατεγνωσμένη” αίρεση;
Αν μεν αφορά λ.χ. αντιτριαδικούς, όσους διαιρούν την Εκκλησία, όσους αρνούνται την Ενανθρώπηση του Κυρίου, κτλ. ασφαλώς ασφαλέστατα και μπορούμε να καταδικάζουμε αυτές τις κακοδοξίες ως αιρέσεις και όσους τις διατυπώνουν ως αιρετικούς.
Αν πάλιν πρόκειται για μη "κατεγνωσμένη" αίρεση πρέπει να γίνεται καταγγελία επί αιρέσει στη Σύνοδο και η απόφαση της Συνόδου πρέπει να γίνεται σεβαστή.
Οχι να συζητούμε στον αιώνα τον άπαντα τα θεολογικά και ποιμαντικά θέματα όπως τους Προτεστάντες αντί να απευθυνόμαστε στη Σύνοδο για να δίνει δεσμευτική απάντηση για όλους.
π. Δανιήλ: Σημειώνουμε τα παραπάνω, διότι τελευταία ακούγονται νεόφερτες λέξεις, που τις αποκαλούν «αιρέσεις», αδιαφορώντας για το ότι με τη βαριά αυτή κατηγορία θίγονται και επίσκοποι και άλλοι ευσεβείς θεολόγοι.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το αν θίγονται επίσκοποι ή Σύνοδοι ή Πατριάρχες, η λαικοί ή μοναχοί ή Αρχιμανδρίτες από τους χαρακτηρισμούς είναι ήσσονος σημασίας.
Αυτό που μετρά είναι να μην αλλοτριώνεται η διδασκαλία της Εκκλησίας.
Πλείστες όσες αιρέσεις που καταδικάστηκαν από τις Οικουμενικές Συνόδους άλλωστε διατυπώθηκαν από Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως.
π. Δανιήλ: Διαφωνεί κάποιος με οικουμενιστικές ενέργειες μεγαλοσχήμων κληρικών; Φυσικά και πρέπει να τις σχολιάσει, κάποτε και να τις ελέγξει. Από του σημείου, όμως, αυτού μέχρι του σημείου να αποκαλείται ο οικουμενιστής «αιρετικός» ή «προδότης», υπάρχει μεγάλη απόσταση.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ακούτε άγιε Ιουστίνε Πόποβιτς και Γέροντα Επιφάνιε Θεοδωρόπουλε;
Ο π. Δανιήλ Αεράκης λέγει ότι κακώς πράξατε να αποκαλέσετε ο μεν Αγιος Ιουστίνος Πόποβιτς τον Οικουμενισμό “παναίρεση”, που ανακεφαλαιώνει όλες τις προηγούμενες αιρέσεις” και ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος τον Πατριάρχη Αθηναγόρα, τον Χαλκηδόνος Μελίτωνα Χατζή και τον Αμερικής Ιάκωβο Κουκούζη ως οπαδούς του πιο “απαισιότατου συγκρητισμού”.
Κακώς επίσης έκανε - κατά τους ισχυρισμούς του π. Δανιήλ Αεράκη πάντοτε - να χαρακτηρίσει ο Αγιος Ιουστίνος Πόποβιτς την απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Ρωσίας να δίνει τη θεία Κοινωνία στους παπικούς “ως την προδοσία του Ιούδα”.
π. Δανιήλ: Εμφανίζεται στο χώρο της θεολογίας ένας όρος νεοφανής. Μπορούμε να τον σχολιάσουμε και να διαφωνήσουμε. Αλλ’ από του σημείου αυτού μέχρι του σημείου ν’ αποκαλείται ο όρος αυτός «αίρεση» και «προδοσία» υπάρχει τεράστια απόσταση.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αν μεν ο όρος είναι νεοφανής και δεν καλύπτει προηγούμενες αιρέσεις λ.χ. Βαρλααμισμό, Νικολαιτισμό, συγκρητισμό κτλ. δεν μπορούμε να τον χαρακτηρίζουμε ως αίρεση δεσμευτικά για την Εκκλησία πριν την απόφαση συνόδου.
Αν όμως πρόκειται για “κατεγνωσμένες” αιρέσεις ασφαλώς και μπορούμε να χαρακτηρίζουμε αυτές τις αιρέσεις ως αιρέσεις και ως προδοσία της πίστεως, όπως έκαναν οι Αγιοι Ιουστίνος Πόποβιτς και ο Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος για τον Οικουμενισμό και τον Νεονικολαιτισμό.
Αν πάλιν πρόκειται για μη “κατεγνωσμένη” αίρεση πρέπει οπωσδήποτε να προσφεύγουμε στη Σύνοδο για να αποφασίζει.
π. Δανιήλ: Παρατηρείται δε το εξής αντιφατικό: Επίσκοποι και πρεσβύτεροι, που οι ίδιοι πολλούς ιερούς Κανόνες καταπάτησαν, αποκαλούν αντικανονικές, ορισμένες ενέργειες ποιμαντικού ενδιαφέροντος, που από κανένα ιερό Κανόνα δεν απαγορεύονται! Και αφού χαρακτηρίσουν συλλειτουργούς τους «αντικανονικούς», στη συνέχεια εύκολα τούς βαφτίζουν και …αιρετικούς!
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σε ποιους συγκεκριμένα αναφέρεται ο π. Δανιήλ;
Η καταγγελία του θα αποκτήσει αξία μόνον σε περίπτωση που ονομάσει τους συγκεκριμένους κληρικούς για να εξεταστεί η αλήθεια των ισχυρισμών του.
Αλλο πάντως η παράβαση κανόνων και άλλο η αίρεση.
Σε κάθε περίπτωση - ακόμη και αν υποτεθεί - ότι υπάρχουν αυτοί οι ασυνεπείς κληρικοί στους οποίους αναφέρεται ο π. Δανιήλ - το ΜΟΝΟΝ συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι πρέπει ανυπερθέτως να συμμορφωθούν με τις διατάξεις των Ιερών Κανόνων ή αν αρνηθούν να το κάνουν πρέπει να καθαιρεθούν.
Αναμένουμε λοιπόν π. Δανιήλ να μας πείτε ποιοι κληρικοί παραβαίνουν τους Ιερούς Κανόνες αλλιώς η καταγγελία σας είναι άνευ ουδεμίας αξίας.
π. Δανιήλ: Χρειάζεται προσοχή. Δεν θέλουμε άλλα σχίσματα.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οντως! Χρειάζεται πολλή προσοχή!
Αλλά τα σχίσματα και οι αιρέσεις δεν δημιουργούνται από αυτούς που χαρακτηρίζουν κάποιον ως αιρετικό ή μια δοξασία ως αιρετική, αλλά από αυτούς που εισάγουν κακοδοξίες και προσθέτουν ή αφαιρούν κάτι από “την άπαξ τοις Αγίοις παραδοθείσαν πίστιν.”
Επομένως γιατί δεν απευθύνεται ο π. Δανιήλ στους νεωτεριστές και σε όσους εισάγουν κακοδοξίες για να τους επιστήσει την προσοχή;
π. Δανιήλ: Γιατί οι αιρεσιολογούντες δεν προσφεύγουν στην Ι. Σύνοδο, σημειώνοντας εντός εισαγωγικών φράσεις από κείμενα αμφισβητήσιμα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Εβραγχίασεν ο λάρυγξ μου τα τελευταία χρόνια να παρακαλώ τους αρμοδίους να καταγγείλουν επί αιρέσει τους Οικουμενιστές, Νεοβαρλααμίτες, Νεονικολαίτες, Μεταπατερικούς, κτλ.
Η απορία μου είναι: ο ίδιος ο π. Δανιήλ θεωρεί ως αιρέσεις τον Οικουμενισμό, τον Νεονικολαιτισμό, τον Νεοβαρλααμισμό και τη Μεταπατερική θεολογία;
π. Δανιήλ: Όπως πάμε, ο ένας ορθόδοξος θα συναντά τον άλλον και θα του λέει: «Είσαι αιρετικός!»
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αυτό που μετρά είναι να μη διαστρεβλώνεται η αλήθεια της Εκκλησίας. Οχι να διατηρούμε αλώβητες τις δημόσιες και κοινωνικες σχέσεις σε βαρος της αλήθειας της Εκκλησίας.
π. Δανιήλ: Οι πιστοί μπορεί να μη γνωρίζουν καλά δογματικούς όρους, αλλά πρόθεσι αιρετικού δεν έχουν. Δεν θέλουν ν’ απαρνηθούν την πίστη του Χριστού και της Εκκλησίας.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι πιστοί ασφαλώς και δεν έχουν πρόθεση αιρετικού!
Οι εισάγοντες όμως ενσυνείδητα κακοδοξίες και νεωτερισμούς έχουν, επειδή αν δεν είχαν θα έδιναν αμέσως τις αναγκαίες εξηγήσεις, θα ανακαλούσαν τις κακοδοξίες και η έριδα θα σταματούσε.
π. Δανιήλ. Ας συζητάμε, λοιπόν, έστω και διαφωνώντας. Και διαφωνώντας, ας μη καταφεύγουμε στο βαρύ χαρακτηρισμό του «αιρετικού».
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ στις ατέρμονες συζητήσεις π. Δανιήλ!
Δεν είπαμε;
Καταγγελία επι αιρέσει στη Σύνοδο για να αποφασίσει δεσμευτικά για όλους.