Γράφει ο π. Σωτήριος ΑθανασούλιαςΊσως το πιο μελανό σημείο της αρχαιοελληνικής θρησκείας είναι οι ανθρωποθυσίες. Τους ανθρώπους δεν τους πουλούσαν μόνο. Επί πλέον τους θυσίαζαν.
Δηλαδή, προκειμένου οι αρχαίοι Έλληνες να αποτρέψουν ένα μεγάλο κακό, έναν μεγάλο κίνδυνο, η προκειμένου να εξιλεωθούν για μια μεγάλη ανομία η για κάποιο ειδεχθές έγκλημα, κατέφευγαν στην ανθρωποθυσία. Τύχαινε να πολιορκείται μια πόλις και ο κίνδυνος γινόταν μεγάλος. Είχαν σαν ελπίδα την βοήθεια των θεών, αφού θα τους θυσίαζαν ανθρώπους. Έπεφτε σε μια χώρα λοιμώδης νόσος. Και σ’ αυτή την περίπτωση, για ν’ αποτραπεί το κακό, κατέφευγαν στην ανθρωποθυσία. Κάπου φονεύθηκε άδικα ένας άνθρωπος, και εκδηλώθηκε κακό. Και σ’ αυτήν την περίπτωση θυσίαζαν ανθρώπους. Αυτή τη θυσία την θεωρούσαν καθαρτήρια πράξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι ανθρωποθυσίες είχαν μόνιμο χαρακτήρα. Δηλαδή επαναλαμβάνονταν κατά τακτά χρονικά διαστήματα, λ.χ. ανά έτος.
Ας μεταφερθούμε νοερά στην αρχαία Ελλάδα. Ας περιδιαβούμε κάποια ιερά των θεών κι ας παρακολουθήσουμε τα δρώμενα.
Πηγαίνουμε στην Φώκαια. Εκεί συναντούμε τον βωμό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος. Και βρισκόμαστε μπροστά σε τραγικό θέαμα: ανάβουν στον βωμό φωτιά και ρίχνουν μέσα ανθρώπους για να καούν! Το ίδιο θα δούμε αν πάμε και στη Βραυρώνα η στην Αμφίπολη. Κι εκεί τις εορτές της Ταυροπόλου Αρτέμιδος τις συνοδεύουν ανθρωποθυσίες!
Μεταφερόμεθα στη Λευκάδα. Όταν νοιώσουν οι κάτοικοι του νησιού κάτι μεγάλο να βαραίνει τη συνείδησή τους, προσφέρουν ανθρωποθυσία στον Απόλλωνα. Όχι, όμως, με ρίξιμο στην πυρά, αλλά σε βραχώδη κρημνό, που καταλήγει στη θάλασσα. Και σήμερα μπορεί να δεί κανείς, στο νότιο ακρωτήρι της Λευκάδας την απόκρημνη αυτή περιοχή, όπου γίνονταν οι ανθρωποθυσίες για να χορηγήσει ο Απόλλων την εξιλέωση. Μεταφερόμεθα στην νότια Γαλλία, στην ελληνική αποικία της Μασσαλίας. Και εκεί συναντούμε παρόμοιο είδος θυσίας: οι Έλληνες άποικοι παίρνουν έναν ζητιάνο, τον ντύνουν λαμπρά και επίσημα και τον κατακρημνίζουν από ψηλό βράχο!
Δεν γίνονταν ανθρωποθυσίες μόνο στον Απόλλωνα και στην Άρτεμη, αλλά και στον Διόνυσο. Στη Χίο έκοβαν σε κομμάτια ζωντανό άνδρα και τον πρόσφεραν θυσία στον Διόνυσο! Αυτό γινόταν και στην Τένεδο: κάθε χρόνο στην εορτή του Διονύσου θυσίαζαν ανθρώπους.
Φυσικά, ανθρωποθυσίες προσφέρονταν και στον Δία. Αυτό συνέβαινε μεταξύ άλλων και στο Λύκαιο όρος, στην Πελοπόννησο, όπου ησκείτο η λατρεία του Λύκαιου Δία. Ναός του Δία υπήρχε και στην κορυφή της Ιθώμης. Εκεί λατρευόταν ο Δίας ο Ιθωμάτας, και κάθε έτος εόρταζαν τα Ιθώμαια. Δεν χύθηκε λίγο ανθρώπινο αίμα σ’ αυτόν τον ναό. Ο Μεσσήνιος ήρωας Αριστομένης (7ος π.Χ. αι.) θυσίασε κάποτε τριακόσιους άνδρες! Εδώ ενθυμούμαι με μικρή παραλλαγή μια φράση από δημώδες άσμα· «Ζαλίζομαι, ζαλίζομαι, όταν το συλλογίζομαι»: ούτε έναν, ούτε δύο, ούτε εκατό, αλλά τριακόσιους!
Οι περισσότερες ανθρωποθυσίες γίνονταν κατόπιν χρησμού του Μαντείου των Δελφών. Ο Απόλλων, όταν έκοβε συνταγή για τον άρρωστο, συνιστούσε ανθρωποθυσία, λες και επρόκειτο για ασπιρίνη. Και προτιμούσε θυσία νεαρών γυναικών: «Να θυσιάσετε μια παρθένο κόρη» («κόρην άχραντον θυηπολείτε»)!
Ο Ερεχθεύς, αρχαίος βασιλεύς της Αθήνας, είχε πόλεμο με τον Εύμολπο, βασιλέα της Θράκης. Σκέφθηκε να καταφύγει στον Απόλλωνα. Αυτός θα τον συμβούλευε τι έπρεπε να κάνει για να νικήσει. Ο Ερεχθεύς είχε αρκετά παιδιά, γιούς και θυγατέρες. Ο χρησμός από το Μαντείο των Δελφών συνιστούσε να θυσιάσει μια κόρη του. Μόνο έτσι θα νικούσε τους Θράκες. Έτσι, εθυσίασαν τη λεγομένη Χθονία.
Όταν ο Παυσανίας στα Αττικά (5,2) περιγράφει τα αξιοθέατα της Αθήνας, ομιλεί και για αγάλματα διαφόρων ηρώων. Ανάμεσα σ’ αυτούς ομιλεί και για τον Λεώ. Ο Λεώς ήταν φιλόπατρις στο έπακρο. Όταν κάποια φορά διέτρεξε μεγάλο κίνδυνο η Αθήνα, ο χρησμός συνέστησε να θυσιαστούν κοπέλες (αυτή τη φορά όχι μία, αλλά πολλές). Και ο Λεώς, προκειμένου να σωθεί η πατρίδα του, θυσίασε τις θυγατέρες του.
Κάποτε οι Μεσσήνιοι βρέθηκαν σε δυσχερή θέση. Οι εχθροί τους οι Σπαρτιάτες υπερίσχυαν στον πόλεμο. Επί πλέον, εμφανίστηκε και μια βαρειά αρρώστια, που φοβήθηκαν μήπως είναι λοιμώδης. Έστειλαν τότε έναν επίσημο να ρωτήσει το Μαντείο των Δελφών. Ο χρησμός συνιστούσε να θυσιαστεί σε νυκτερινή θυσία μια αγνή κοπέλα. Έπρεπε να ανήκει σε επίσημο γένος και να επιλεγεί με κλήρο. «Θύσατε άχραντον κόρην». Κι εδώ πάλι θυσιάζεται μια κοπέλα.
Πολλές φορές τα πράγματα γίνονταν χειρότερα. Αυτό θα το δούμε στην επόμενη περίπτωση. Αφορά στην Τεμέσα, πόλη της κάτω Ιταλίας. Εκεί σε αρχαίους χρόνους συνέβαιναν κάποιες ζημιές, ατυχήματα και άλλα δυσάρεστα, που τα απέδιδαν σε κάποιον άδικο φόνο. Απευθύνθηκαν, λοιπόν, στον Απόλλωνα, στους Δελφούς, για να ζητήσουν συμβουλή, ώστε να σταματήσει το κακό. Ο χρησμός έλεγε να αφιερώσουν έναν χώρο στον αδικοσκοτωμένο άνδρα, να του ανεγείρουν ηρώο, ναό, και να θυσιάσουν την ωραιότερη παρθένο της πόλεως. Εδώ, όμως, η μανία του Απόλλωνα να αφαιρεί τη ζωή από παρθένες φάνηκε πιο σκληρή. Δηλαδή, δεν αρκούσε μια φορά να θανατωθεί μια νεαρή Ελληνίδα και να λήξει το θέμα. Έπρεπε κάθε χρόνο να θυσιάζεται η πιο όμορφη κόρη της Τεμέσας. Για το ηρώο αυτό, όπου γινόταν αυτή η ανθρωποθυσία, κάνει λόγο ο Στράβων στα Γεωγραφικά (ΣΤ’, 5). Ο Απόλλων, δηλαδή, με τους μάντεις του γινόταν αιτία να πέσει θρήνος και οδύνη σε ελληνικές οικογένειες και να πλήττεται η μητρότητα και η αύξηση του ελληνισμού.
Μπορεί να φαντασθεί κανείς την κατάσταση, που επικρατούσε σ’ ένα σπίτι, όταν πλησίαζαν οι μέρες, όπου θα έσφαζε ο ιερεύς των ειδώλων την κόρη τους; Και οι υπόλοιποι της οικογένειας θα μπορούσαν να συνεχίσουν τη ζωή τους σαν υγιή και δυναμικά άτομα, χρήσιμα στο κοινωνικό σύνολο; Μπορεί κανείς να υπολογίσει τις άσχημες παρενέργειες, που συνεπαγόταν ο θάνατος της αγνής και ωραίας θυγατέρας;
Σχετικά μ’ αυτό το θέμα ας επανέλθουμε στην περίπτωση του βασιλέως της Αθήνας, που, προκειμένου να αντιμετωπίσει νικηφόρα τον βασιλέα των Θρακών, υπακούοντας στο Μαντείο των Δελφών, θυσίασε την κόρη του Χθονία. Προσέξτε τι οδυνηρές συνέπειες είχε αυτό στο σπιτικό του Ερεχθέως. Οι αδελφές της Χθονίας, η Πρωτογένεια, η Κρέουσα και η Ορειθνία, δεν μπόρεσαν μετά τη θυσία της αδελφής τους να αντέξουν τη ζωή. Μετά τον θάνατό της αυτοκτόνησαν και οι τρεις!
Αυτοί οι χρησμοί από τον Πύθιο Απόλλωνα, που πολλές φορές εκφέρονταν ποιητικά, με λογοτεχνική χάρη, ήταν ό,τι πιο πικρό για τον ελληνισμό. Μεταφερόμεθα νοερά στους Δελφούς και ακούμε έναν τέτοιο χρησμό: «Λιμού τε και λοιμού τέλος έσεται ήνπερ εαυτών σώματ’ από κλήρου άρσεν και θήλυ, νέμητε Μίνωϊ, εις άλα δίαν αποστέλλοντες, αμοιβήν των αδίκων έργων· ούτω θεός ίλαος έσται» (Διοδ. Συκελιώτου, Δ’, 61, 1-3). Τι συνέπειες είχε αυτός ο χρησμός; Για τον θάνατο ενός ανθρώπου, που ήταν γιός του Μίνωα, και για τον λιμό και τον λοιμό που επακολούθησε, θα έπρεπε οι Αθηναίοι να στέλνουν στην Κρήτη επτά νέους και επτά νέες για να θυσιάζονται. Ο Μίνωας έχασε ένα γιό, και οι Αθηναίοι έστελναν στον Μίνωα δεκατέσσερις νέους. Κι αυτό επαναλαμβανόταν κάθε έτος.
Πίσω από τον Απόλλωνα κρυβόταν ένα πονηρό δαιμόνιο. Και αυτό χαιρόταν στις ανθρωποκτονίες. Ο διάβολος αγαπά αυτές τις πράξεις. Ο Κύριος είπε: «Εκείνος (ο διάβολος) ανθρωποκτόνος ην απ’ αρχής» (Ιωάν. η’, 44).
Σχολιάζοντας ο εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος τον προηγούμενο χρησμό, παρατηρεί: «Θα νόμιζε κανείς ότι (ο Απόλλων) θα απαντούσε να φροντίζουν στο εξής (οι Αθηναίοι) τη φιλανθρωπία και την άλλη αρετή η να δείξουν μετάνοια για το αμάρτημα και να επιτελέσουν κάτι όσιο και ευσεβές, ώστε με αυτά να εξευμενισθούν οι θεοί. Τίποτε, όμως, απ’ αυτά δεν συνέβη. Άλλωστε, τι τους ενδιέφερε γι’ αυτά τους θαυμάσιους θεούς η μάλλον τους παμπόνηρους δαίμονες; Πάλι συνιστούν αυτά που είναι οικεία και συγγενικά τους, αυτά που είναι ανηλεή, άγρια και απάνθρωπα, κακό πάνω στο κακό και θανάτους πάνω στον θάνατο. Δίνει, λοιπόν, εντολή ο Απόλλων να στέλνουν κάθε έτος τα παιδιά τους, επτά εφήβους και επτά περθένες· δηλαδή για έναν να στέλνουν δεκατέσσερις αθώους και φιλήσυχους και μάλιστα όχι μια φορά, αλλά κάθε έτος, για να θυσιασθούν στην Κρήτη από τον Μίνωα» (Ευαγγελική Προπαρασκευή, Ε’, ιη’).
Ποιος αμφιβάλλει ότι ο Απόλλωνας εργαζόταν συστηματικά για την αιμορραγία της ελληνικής φυλής; Ποτέ δεν είπε η Πυθία του να θυσιάσουν κάποιον γέρο η κάποια γριά. Μόνο νέους ανθρώπους ζητούσε να θυσιάσουν.
Τελειώνοντας αυτή την ενότητα, παρουσιάζουμε ένα απόσπασμα από την Παγκόσμιο Ιστορία του W. Durant: «(Τα μαντεία) επεκρότουν τας ανθρωπίνας θυσίας, ακόμη και όταν ήρχισε να εξεγείρεται κατ’ αυτών η συνείδησις της Ελλάδος» (Β’, 209). Μέχρι την εποχή του Παυσανία (β’ αι. μ.Χ.) συνεχίζονταν να θυσιάζονται άνθρωποι.
Χρειάζεται να τα γνωρίζει αυτά σήμερα ο ελληνικός λαός, για να νοιώσει την πρέπουσα ευγνωμοσύνη στον Ιησού Χριστό, ο Οποίος μας απάλλαξε από τόσα δεινά που προέκυπταν από τους ειδωλολατρικούς θεούς. Μας γλύτωσε από θεούς, που διέπρεπαν στις μέθες, στις πορνείες, στις μοιχίες, στις παιδεραστίες, στις αιμομιξίες· από θεούς που έκαναν το ελληνικό έθνος να αιμορραγεί με τις τελετές των ανθρωποθυσιών και με τους ανθρωποκτόνους χρησμούς του Απόλλωνος. Μας έβγαλε από το σκοτάδι και μας έφερε στο φως.
Απόσπασμα από:
Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΕΔΩ