Η είσοδος της Μονής
Ο τρούλος της Μονής
Η περιοχή του Σκάρου, στην κορυφή της οποίας ήταν το Μοναστήρι
Μία από τις παλαιότερες γυναικείες Ιερές Μονές των Κυκλάδων είναι και η μονή του Αγίου Νικολάου Σαντορίνης. Η ίδρυση της διακρίνεται σ δύο στάδια; Κατά το πρώτο συσχετίζεται το ιστορικό της ιδρύσεως της παλαιάς Μονής στη περιοχή του Σκάρου, και κατά το δεύτερο ιστορικό, στη θέση όπου είναι σήμερα. Το κάστρου του Σκάρου ήταν από τους πέντε οικισμούς της Θήρας. Κατοικούσαν πολλές οικογένειες, ορθοδόξων και καθολικών, και υπήρχαν επίσης και εκκλησίες και μοναστήρι για τους Καθολικούς. Μία από τις οικογένειες ήταν και η οικογένεια του Γκύζη, η οποία διεκρίνετο για τα εκκλησιαστικά και θρησκευτικά της συναισθήματα. Απόδειξη ήταν ο ιδιόκτητος ναός του Αγίου Νικολάου, τον οποίο και ίδρυσαν κατά την εγκατάστασή τους στο Σκάρο. Την ημέρα της εορτής του Αγίου Νικολάου, το 1651 αποφάσισαν τα πέντε αδέρφια της οικογένειας να επισκεφθούν τον Επίσκοπο Σαντορίνης, για να αναφέρουν ότι θέλουν να μεταβάλλουν τον ιδιωτικό τους Ναό σε Μοναστική Κοινότητα γυναικεία που υστερείτο ολόκληρο το νησί. Το όραμα του Αγίου, τον οποίο πολλές ημέρες έβλεπαν, ο Επίσκοπος το άκουσε με πολλή ευλάβεια, και αμέσως έδωσε τις οδηγίες του για την πραγματοποίηση της επιθυμίας των αδερφών Γύζη. Όλα όμως έγιναν υπό έναν όρο/; Η μονή να φέρει το όνομα των Γύζηδων. Το 1655 οι μοναχές ήταν 4 ενώ ο αριθμός μεγάλωνε συνεχώς. Κατά τα έτη 1700-1702 υπήρχαν 25 μοναχές, οι οποίες ασχολούνταν με την υφαντική. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Μονή, ούσα ιδιωτική έπρεπε να πληρώνει φορολογία., για να αποφύγουν τους φόρους, οι κτήτορες της Μονής αποφάσισαν να κάνουν τη Μονή Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή κατά το έτος 1657. όμως μετά από τριάντα χρόνια το 1687, επί Πατριάρχου Ιακώβου, εκδόθηκε Σιγγίλλιο, το οποίο όριζε : η Μονή να είναι κοινοβιακή, η ηγουμένη να εκλέγεται με πλειοψηφία, να ελέγχεται η οικονομική διαχείρισή της, η ζωή των μοναχών να είναι ασκανδάλιστος.Γύρω στα 1815 όμως, η περιοχή του Σκάρου, άρχιζε να ερημώνει. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος, οι μοναχές αναγκάστηκαν και αυτές να φύγουν, όπου στις 29 Δεκεμβρίου 1815, αποφάσισαν να απευθυνθούν στον Οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλον το Στ, ο Πατριάρχης την 3η Ιανουαρίου 1816, έδωσε την κανονική άδεια στην οποία αναφέρονταν εκτός των άλλων ότι, δεν έπρεπε να πουληθεί κανένα κτήμα χωρίς την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η οικονομική δυσπραγία όμως είχε φέρει σε πολλή δύσκολη κατάσταση τις μοναχές, μιας και το κτήριο ακόμα δεν είχε κτιστεί.
Μετά από τρία χρόνια, άρχισε η ανέγερσή του με οικονομική βοήθεια από τους πιστούς.
Το καθολικό της μονής έγινε τρισυπόστατο. Το ένα παρεκκλήσι αφιερώθηκε στη Ζωοδόχο Πηγή. Το κεντρικό στον Άγιο Νικόλαο, και το τρίτο στον Άγιο Παντελεήμονα.
Το 1834, Βασιλικό Διάταγμα, της Αντιβασιλείας του Όθωνα, ζητούσε διάλυση των Ιδιωτικών Μονών και των άλλων Μονών, οι οποίες είχαν κάτω από 6 μοναχές και την υπαγωγή της περιουσίας τους στο κράτος. Η Ιερά Μονή είχε 18 μοναχές και διέφυγε τη διάλυσή της. Παρέμεινε η μοναδική στις Κυκλάδες και στο Αιγαίο γυναικεία Μονή.
Η μονή έπαψε να θεωρείται και ιδιωτική με απόφαση του Αρείου πάγου το έτος 1849.
Το 1888 υπήρχαν 6 μοναχοί. Από τότε μέχρι σήμερα το Μοναχολόγιο δεν έχει να παρουσιάσει εκπληκτικό αριθμό. Η σημερινή αδελφότητα αποτελείται από δύο μοναχές.
πηγή:Χριστιανική γωνιά