Η μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη στον πλανήτη τα τελευταία 10.000 χρόνια ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης που κατέστρεψε τον μινωικό πολιτισμό. Στον πυθμένα της υποθαλάσσιας καλδέρας του, σε βάθος 500 μέτρων, εκλύονται ακόμη και σήμερα -σχεδόν 2.500 χρόνια μετά- θερμά ρευστά θερμοκρασίας 220 βαθμών Κελσίου.
Στο εντυπωσιακό αυτό συμπέρασμα κατέληξαν, μεταξύ άλλων, οι επιστήμονες που συμμετείχαν σε μια μεγαλόπνοη έρευνα για τη χαρτογράφηση των υποθαλάσσιων ηφαιστείων στη Σαντορίνη και τη Νίσυρο, προσπάθεια η οποία ξεκίνησε το 2005 και ολοκληρώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο. Η επεξεργασία των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν αναμένεται να δώσει απαντήσεις σχετικά με την επικινδυνότητα των υποθαλάσσιων ηφαιστείων στον ελλαδικό χώρο.
«Το Κολούμπο είναι το πιο ενεργό και το πιο επικίνδυνο ηφαίστειο της Ελλάδας. Επίσης, είναι δύσκολο να το παρακολουθείς επειδή είναι υποθαλάσσιο. Τώρα με τις απαραίτητες αναλύσεις θα εκτιμήσουμε τον κίνδυνο», εξηγεί ο κ. Γιώργης Βουγιουκαλάκης, ηφαιστειολόγος ερευνητής του ΙΓΜΕ.
Τα κατευθυνόμενα εξ αποστάσεως υποβρύχια των ερευνητών εντόπισαν στον πυθμένα της καλδέρας βακτήρια, τις πρώτες μορφές ζωής του πλανήτη, επιβεβαιώνοντας τις επιστημονικές θεωρίες που υποστήριζαν ότι η πρώτη ζωή στον κόσμο δημιουργήθηκε υπό ακραίες συνθήκες.
Στο σημείο αυτό, τα θερμά ρευστά, καθώς βγαίνουν από τα έγκατα της γης, αποθέτουν μεταλλικά θειούχα ορυκτά και πολύτιμα μέταλλα, σχηματίζοντας θεαματικές «καμινάδες» από στερεοποιημένο χρυσό, άργυρο, χαλκό, μόλυβδο και ψευδάργυρο.
«Η υδροθερμική δράση του ηφαιστείου έχει αξία ως προς την οικονομική της πλευρά», εξηγεί ο κ. Βουγιουκαλάκης. «Δεν εννοώ ότι θα ανοίξουμε μεταλλεία στο Κολούμπο, αλλά μπορούμε να αντλήσουμε γνώσεις από τις συνθήκες στις οποίες δημιουργούνται τα πολύτιμα μέταλλα. Επίσης, τα βακτήρια έχουν ενδιαφέρον για τις βιομηχανίες σχετικά με την παρασκευή φαρμάκων».
Οπως εξηγούν οι επιστήμονες, η δεύτερη φάση της έρευνας είχε ως στόχο τη χαρτογράφηση του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο, το οποίο έχει μείνει γνωστό για τη μεγάλη έκρηξη του 1650 μ.Χ., τη μόνη έκρηξη σε ιστορικούς χρόνους που προκάλεσε στον ελλαδικό χώρο απώλειες ανθρωπίνων ζωών, οι οποίες μάλιστα έφτασαν σε αριθμό τις 70.
Συνολικά, εκτός από το Κολούμπο -το οποίο συνιστά φυσικό εργαστήρι για τους επιστήμονες- χαρτογραφήθηκαν ακόμη δέκα περιφερειακοί κώνοι, ενώ έγινε δειγματοληψία σε 85 σημεία για ορυκτολογική και πατρολογική μελέτη. Ελήφθησαν δείγματα από τις αποθέσεις των θερμών αερίων, ενώ ερευνήθηκε η υποθαλάσσια περιοχή γύρω από το ηφαίστειο της Νισύρου και πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία όλων των ενεργών ρηγμάτων του χώρου.
Η έρευνα
Στην έρευνα συμμετείχαν το ΙΓΜΕ, το ΕΛΚΕΘΕ και το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Rhode Island των ΗΠΑ, με επικεφαλής τον γνωστό μελετητή των ωκεανών δρ Μπάλαρντ, ο οποίος ανακάλυψε το ναυάγιο του Τιτανικού. Η υποθαλάσσια έρευνα πραγματοποιήθηκε με τα ωκεανογραφικά πλοία «Αιγαίο», «Endeavor» και «Nautilus» και τα κατευθυνόμενα εξ αποστάσεως υποβρύχια «Ηρακλής» και «Αργος», ενώ χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο των ΗΠΑ και τη National Geographic Society.
Κατερίνα Ροββά