Η Θήρα ή Σαντορίνη είναι ένα ιδιαίτερο νησί.
Η ιστορία της – από την αρχαιότητα ως σήμερα – δεν έχει στιγματιστεί από πολέμους, κατακτητές, πειρατικές επιδρομές και λεηλασίες.
Τη "μοίρα" της Σαντορίνης ανέκαθεν καθόριζε το ηφαίστειο. Αυτό που τη δημιούργησε, τη κατέστρεψε και την ανάστησε μέσα από τις στάχτες της.
Το νησί πρωτοκατοικήθηκε γύρω στο 3000 π.Χ. Τότε ονομαζόταν Καλλίστη ή Στρογγύλη. Ένα όνομα που το όφειλε στο σχήμα του. Το ηφαίστειο δεν είχε αρχίσει την καταστρεπτική του δράση, η οποία άλλαξε ακόμη και το σχήμα του νησιού! Σαν πρώτοι κάτοικοι αναφέρονται οι Φοίνικες οι οποίοι δημιούργησαν έναν εξαιρετικό πολιτισμό στο Ακρωτήρι. Οι ανασκαφές που έγιναν έφεραν στο φως ένα αρχαίο οικισμό, ο οποίος για αιώνες παρέμεινε θαμμένος κάτω από την τέφρα του ηφαιστείου. Από τα ευρήματα είναι εμφανές η μεγάλη επιρροή του Μινωικού πολιτισμού.
Γύρω στο 1450 π.Χ. μια ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη κατάστρεψε ολοσχερώς το νησί. Ένα μεγάλο τμήμα του νησιού καταποντίζεται στα βάθη του Αιγαίου.
Η Στρογγυλή τώρα πια αποκτά σχήμα μισοφέγγαρου (το σημερινό σχήμα του νησιού), ενώ από τις ισχυρές εκρήξεις δημιουργήθηκαν άλλα δύο νησάκια. Η Θηρασιά και η Παλιά Καμένη.
Το παλιρροιακό κύμα έφτασε μέχρι την Κρήτη και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές.
Μάλιστα πολλοί ιστορικοί συνδέουν τη καταστροφή του μινωικού πολιτισμού με την έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης.
Μετά από αυτή την ολοκληρωτική καταστροφή πέρασαν 2 με 3 αιώνες ώσπου να κατοικηθεί ξανά το νησί. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές γύρω στο 1300 π.Χ. άρχισε να ανθίζει στο νησί ένας νέος πολιτισμός. Στο τέλος του 12ου αιώνα π.Χ. έφτασαν στο νησί οι Δωριείς από τη Λακεδαίμονα, οι οποίοι είχαν βασιλιά το Θήρα. Έτσι το νησί μετονομάστηκε σε Θήρα.
Τότε ιδρύθηκαν νέες πόλεις, κτίστηκε λιμάνι και το νησί γνώρισε και πάλι εποχές δόξας. Το 825 π.Χ. εισάγεται στη Θήρα το Φοινικικό αλφάβητο. Τα ερείπια της Αρχαίας Θήρας και τα ευρήματα που εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τον πολιτισμό αυτό.
Στα χρόνια του Βυζαντίου και συγκεκριμένα τον 3ο αιώνα η Θήρα γίνεται έδρα του επισκόπου Διόσκουρου και εκχριστιανίζεται.
Ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ Κομνηνός έκτισε την εκκλησία της Παναγίας στο χωριό Επισκοπής Γωνιάς, το οποίο είναι το σημαντικότερο Βυζαντινό μνημείο του νησιού. Επίσης, στο Πύργο λειτουργεί βυζαντινό μουσείο, στο οποίο εκτίθενται αξιόλογες Βυζαντινές εικόνες από τις εκκλησίες της περιοχής.
Το 1204 οι Φράγκοι καταλαμβάνουν τη Θήρα. Μια νέα περίοδος αρχίζει. Μάλιστα για εκατό ολόκληρα χρόνια δεν άφηναν οι Φράγκοι να χειροτονηθούν Ορθόδοξοι επίσκοποι!!!!
Οι διαμάχες ανάμεσα στους δούκες της Νάξου με της Σαντορίνης, οι εισβολές των Τούρκων και οι προσπάθειες των κατοίκων για απελευθέρωση έχουν ολέθριες συνέπειες για το νησί.
Τη περίοδο αυτή η Θήρα μετονομάστηκε σε Σαντορίνη.
Το όνομα αυτό το πήρε από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης (Santa Irini) που βρισκόταν σύμφωνα με μια εκδοχή στην Περίσσα και με μια άλλη στη Θηρασία.
Στα μέσα του 15ου αιώνα ένας ισχυρός σεισμός γίνεται αιτία να δημιουργηθεί ένα ακόμη μικρό νησάκι, μέσα στην αγκαλιά του μισοφέγγαρου, η Νέα Καμένη. Το 1579 η Σαντορίνη προσαρτήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Τότε το νησί γνώριζε ήδη μια περίοδο παρακμής, αφού οι αιώνες διαμάχης είχαν ξεκληρίσει τον πληθυσμό του και εμπόδιζαν την κοινωνικοπολιτική του εξέλιξη.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νησί είχε κάποια προνόμια. Έτσι οι κάτοικοι άρχισαν να ασχολούνται με το εμπόριο και την ναυτιλία και έφτιαξαν το δικό τους στόλο. Η συμβολή της Σαντορίνης στην Ελληνική επανάσταση υπήρξε σημαντική. Το 1821 ήταν η τρίτη ναυτική δύναμη στον Ελλαδικό χώρο, μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες.
Το 1830 η Σαντορίνη, μαζί με όλα τα νησιά των Κυκλάδων, προσαρτήθηκε στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος.
Το 1956 ένας ισχυρός σεισμός θύμισε στη Σαντορίνη ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα της. Οι καταστροφές ήταν τεράστιες.
Οι Σαντορινιοί όμως συνηθισμένοι να μονομαχούν με τα στοιχεία της φύσης, ξανάκτισαν τα χωριά τους, μένοντας πιστοί στη κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική και ανέδειξαν τις ιδιαιτερότητες του νησιού τους, οι οποίες το κατατάσσουν σ’ ένα από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για διακοπές.